Όλγκα Τοκάρτσουκ
Εμπούσιον
Μετάφραση: Αναστασία Χατζηγιαννίδη
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελ.: 352
Η Όλγκα Τοκάρτσουκ σε κάθε της βιβλίο μας γνέφει αινιγματικά σαν μια νεράιδα της φύσης, σαν ένα πνεύμα που κρύβεται μέσα στα αντικείμενα, όπου όλα ζωντανεύουν σε μιαν οργιώδη λογοτεχνική βλάστηση, έτσι που ο αναγνώστης, παρασυρμένος από τις μαγγανείες της, βυθίζεται στην προσωπική της μυθολογία σα μαγεμένος. Διαβάζοντας κάποιος τα βιβλία της Πολωνής νομπελίστριας δεν μπορεί παρά να αφεθεί παραδομένος από τη δαιμονισμένη της μυθοπλαστική διαστροφή, που φέρνει το μέσα έξω του κόσμου, αφουγκράζεται τη συνείδηση της φύσης μεταγγίζοντας τη λογοτεχνική της πνοή στους ήρωές της, οι οποίοι μένουν προσηλωμένοι σε εκείνο το οργιώδες στροβίλισμα των λεπτομερειών που μεταμορφώνουν τον κόσμο!
Από την πρώτη στιγμή, ο αναγνώστης ανακαλεί στη μνήμη του το εμβληματικό μυθιστόρημα του Τόμας Μαν «Το Μαγικό Βουνό». Πατώντας πάνω στο ίδιο μοτίβο παρακολουθούμε τον νεαρό φυματικό φοιτητή, κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματος, να ταξιδεύει με προορισμό μια ορεινή λουτρόπολη, το Γκέμπερσντορφ, όπου λειτουργεί ένα φημισμένο σανατόριο για τη θεραπεία ασθενειών «θώρακος και τραχήλου», το οποίο εφαρμόζει προωθημένες θεραπείες. Τόσο ο Βόινιτς και η φυματίωσή του όσο και η διαδρομή έως τον τελικό προορισμό αποκαλύπτονται σταδιακά μέσα από μια σειρά λεπτομερειών, που στο τέλος θα συνθέσουν έναν κόσμο ζωντανό και πλήρη. Κι από δω και κάτω αρχίζει το μεγάλο παιχνίδι της λογοτεχνίας.
Με το που βολεύεται ο νεαρός ασθενής, μπαίνει σε εφαρμογή όλο το θεραπευτικό ρεπερτόριο, που είναι θαρρείς μεταφερμένο από τις σελίδες του «Μαγικού Βουνού» στους πρόποδες των βουνών της Κάτω Σιλεσίας. Συνθετική ύλη της θεραπείας είναι η σταθερότητα και η συνεπής επανάληψη. Ό,τι παρεκκλίνει από την αδιασάλευτη ζωή θεωρείται επικίνδυνο. Θεμελιώδεις ιαματικές αξίες, το σωστό και προσεγμένο φαγητό, ο καθαρός αέρας και η χαλαρότητα. Εκεί ο Βόινιτς αρχίζει να έρχεται σε επαφή με τους συνασθενείς και το προσωπικό, που συνθέτουν τον καινούργιο του κόσμο. Καινούργιο ναι, όχι όμως διαφορετικό, καθώς, λίγο – πολύ, όλες οι πνευματικές ανησυχίες, τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, τα θέματα της ανθρώπινης φύσης και ηθικής καταλήγουν σε αδιέξοδο. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις – ούτε εύκολες θεραπείες…
Βρισκόμαστε έναν χρόνο πριν από το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου όλα θα αλλάξουν. Στις συζητήσεις αυτές η ομοφωνία επιτυγχάνεται όταν η κουβέντα έρχεται στις γυναίκες – στη φύση τους, τον κοινωνικό τους ρόλο και γενικά στις επικρατούσες αντιλήψεις της εποχής. Είναι το σημείο όπου η Τοκάρτσουκ εγκαταλείπει τις σπάνιες και απαιτητικές πτυχές της αφήγησής της προς χάρη της ευκολίας της ιδεολογικής χρήσης της λογοτεχνίας. Παρά το ολίσθημα, η Τοκάρτσουκ δεν μπορεί – όσο κι αν μπαίνει στον πειρασμό – να ξεφύγει από την καλή λογοτεχνία. Η τέχνη της και το ταλέντο της υπερβαίνουν την ιδεολογική της περιχαράκωση. Ο στενός κύκλος του ήρωα συμπληρώνεται από δυο ενδιαφέροντες χαρακτήρες: τον βιεννέζο Άουγκουστ, έναν κλασικό φιλόλογο, οπαδό του ανθρωπιστικού σοσιαλισμού και συγγραφέα, μαζί με τον Βερολινέζο Τίλο, φοιτητή των Καλών Τεχνών. Μέσα από παραθέσεις κλασικών «σεξιστών» συγγραφέων, η Τοκάρτσουκ, παίζοντας στα δάκτυλα τους συμβολισμούς μύθων, μυστηρίων και λοιπών σκοτεινών δυνάμεων, ξεγλιστρά ανώδυνα από τη διαδεδομένη παγίδα τής ιδεολογικής άποψης με τη βαθύτητα του συναισθήματος και τη χειμαρρώδη ορμή του μυθοπλαστικού της καλπασμού!
