Σε… αγώνα δρόμου έχουν αποδυθεί οι δύο περιφερειακές δυνάμεις, η Τουρκία και το Ισραήλ για την κυριαρχία στη Μέση Ανατολή, μετά την πτώση του άλλοτε κραταιού Μπασάρ Αλ Άσαντ στη Συρία
Σύμφωνα με τους Financial Times, o Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα: «Έχουμε μείνει μόνο δύο ηγέτες στον κόσμο. Αυτή τη στιγμή, είμαστε εγώ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν».
Ο Σι Τζινπίνγκ και ο Ντόναλντ Τραμπ ενδέχεται να αμφισβητήσουν την παγκόσμια κατάταξη του Τούρκου προέδρου. Σε περιφερειακό επίπεδο, ωστόσο, ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι είναι ένας από τους δύο ισχυρούς ηγέτες που αναδιαμορφώνουν τη Μέση Ανατολή. Ο μισητός αντίπαλός του, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου του Ισραήλ, είναι ο άλλος, γράφουν οι FT.
Η σημερινή αλαζονεία του Ερντογάν πηγάζει από τον ρόλο του στη Συρία. Η Τουρκία ήταν η μόνη περιφερειακή δύναμη που στήριξε τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, την ισλαμιστική ομάδα που ανέτρεψε το καθεστώς Άσαντ. Ο Ιμπραήμ Καλίν, ο επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών της Τουρκίας, επισκέφθηκε τη Δαμασκό μέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας από την HTS.
Ο Ερντογάν φιλοδοξεί εδώ και πολύ καιρό να αναβιώσει την τουρκική ισχύ στα εδάφη της παλιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για αυτόν, η ανατροπή του Άσαντ ανοίγει έναν νέο δρόμο για την περιφερειακή επιρροή που επιδιώκει να έχει η Άγκυρα. Παράλληλα, η Ερντογάν δυνητικά θα επωφεληθεί στο εσωτερικό μέτωπο με την αποδυνάμωση των Κούρδων στη Συρία και τη χαλάρωση του προσφυγικού προβλήματος στην Τουρκία, ζητήματα που κατά συνέπεια θα βοηθήσουν την προσπάθειά του να παραμείνει πρόεδρος μετά το 2028.
Οι συμμαχίες της Τουρκίας με ισλαμιστικές ομάδες όπως η HTS και η Μουσουλμανική Αδελφότητα θεωρούνται σοβαρή απειλή από το Ισραήλ και τις συντηρητικές μοναρχίες του Κόλπου. Το Ισραήλ έχει κινηθεί για να καταστρέψει τη στρατιωτική ικανότητα της Συρίας, βομβαρδίζοντας το ναυτικό και την αεροπορία του και καταλαμβάνοντας εδάφη πέρα από τα Υψίπεδα του Γκολάν, τα οποία το Ισραήλ έχει θέσει υπό τον έλεγχό του από το 1967.
Οι… «ευκαιρίες» που «βλέπει» ο Νετανιάχου
Η ισραηλινή κυβέρνηση χαρακτήρισε τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις ως προληπτικές και αμυντικές. Αλλά ο Νετανιάχου, όπως και ο Ερντογάν, βλέπει ευκαιρίες μπροστά του. Μιλώντας την περασμένη εβδομάδα, είπε: «Κάτι τεκτονικό έχει συμβεί εδώ, ένας σεισμός που δεν έχει σημειωθεί τα εκατό χρόνια από τη συμφωνία Sykes-Picot». Αυτή η αναφορά στη Βρετανο-γαλλική συμφωνία του 1916 που μοίρασε τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ακούγεται σημαντική. Με τη Μέση Ανατολή σε αναταραχή, οι υποστηρικτές του Μεγάλου Ισραήλ βλέπουν την ευκαιρία να ξαναχαράξουν τα σύνορα της περιοχής. Ο Aluf Benn της Haaretz γράφει ότι ο Νετανιάχου «φαίνεται να αναζητά μια κληρονομιά ως ο ηγέτης που επέκτεινε τα σύνορα του Ισραήλ μετά από 50 χρόνια υποχώρησης».
Το κίνημα των εποίκων, που έχει ισχυρή εκπροσώπηση στην κυβέρνηση συνασπισμού του Νετανιάχου, πιέζει το Ισραήλ να ξανακαταλάβει τμήματα της Γάζας. Η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να δώσει στο Ισραήλ το πράσινο φως για την επίσημη προσάρτηση τμημάτων της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Και η «προσωρινή» κατοχή της συριακής γης μπορεί να αποδειχθεί μόνιμη.
Ο παράγοντας «Ιράν» και η κατάρρευση των συμμάχων του
Ακολούθως, ο Νετανιάχου θα αδράξει την ευκαιρία για τον τελικό απολογισμό με το Ιράν. Η Ισλαμική Δημοκρατία βρίσκεται στην πιο αδύναμη θέση της εδώ και δεκαετίες. Το κατεστημένο βρίσκεται αντιμέτωπο με την εσωτερική αντιπολίτευση και την αναταραχή που προκάλεσε η πτώση του Άσαντ στη Συρία. Η Τεχεράνη έχει δει τους συμμάχους της – τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τώρα τον Άσαντ – να καταρρέουν.
Το Ιράν μπορεί να απαντήσει στην απώλεια των περιφερειακών πληρεξουσίων του, αναπτύσσοντας πυρηνικά όπλα, μία κίνηση που θα μπορούσε να προκαλέσει μια επίθεση από το Ισραήλ. Μετά την επιτυχή επίθεση της κυβέρνησης Νετανιάχου κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, οι Ισραηλινοί έχουν εντείνει την επιθετικότητά τους.
Τον περασμένο χρόνο, το Ισραήλ απέδειξε την ικανότητά του να πολεμά σε πολλαπλά μέτωπα ταυτόχρονα – συμπεριλαμβανομένης της Γάζας, της Δυτικής Όχθης, του Λιβάνου, της Υεμένης, του Ιράν και τώρα της Συρίας. Οι Ισραηλινοί είναι επίσης η μόνη πυρηνική δύναμη στην περιοχή και, προς το παρόν, έχουν σχεδόν την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ.
Οι πιθανότητες του Νετανιάχου να μείνει στην ιστορία ως επιτυχημένος ηγέτης έμοιαζαν ελάχιστες μετά την καταστροφή των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς. ΄Ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, δικάζεται αυτή τη στιγμή για διαφθορά στο Ισραήλ.
Όπως ο Ερντογάν, ο Νετανιάχου είναι ένας αδίστακτος πολιτικός που έχει μάθει να επιζεί από τις κρίσεις. Και οι δύο ανέλαβαν για πρώτη φορά την εξουσία πριν από δεκαετίες και θεωρεί ο καθένας τον εαυτό του ως άνθρωπο που καθορίζει τη μοίρα της χώρας του. Ωστόσο, οι φιλοδοξίες τους για περιφερειακή κυριαρχία πάσχουν από τις ίδιες αδυναμίες. Το Ισραήλ και η Τουρκία είναι μη αραβικές δυνάμεις σε μια αραβική περιοχή. Ο αραβικός κόσμος δεν προτίθεται να αναβιώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το Ισραήλ παραμένει μια ξένη δύναμη στη Μέση Ανατολή, η οποία αντιμετωπίζεται με φόβο και δυσπιστία.
Η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν επίσης πολύ αδύναμη οικονομική βάση για να επιδιώξουν πραγματικά την περιφερειακή κυριαρχία. Η τουρκική οικονομία καταστρέφεται από τον πληθωρισμό. Παρά την τεχνολογική και στρατιωτική του ικανότητα, το Ισραήλ είναι μια μικρή χώρα με λιγότερους από 10 εκατομμύρια κατοίκους.
Οι αντίπαλες φιλοδοξίες του Ερντογάν και του Νετανιάχου θα μπορούσαν εύκολα να συγκρουστούν στη Συρία, η οποία κινδυνεύει να γίνει πεδίο μάχης για ανταγωνιστικές περιφερειακές δυνάμεις επειδή η Σαουδική Αραβία και οι χώρες του Κόλπου έχουν επίσης εκεί συμφέροντα.
Την περασμένη εβδομάδα, καθώς οι Τούρκοι επευφημούσαν την πτώση της Δαμασκού και οι Ισραηλινοί κατέστρεφαν τον συριακό στρατό, η Σαουδική Αραβία γιόρτασε την ανάθεση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2034.
Οι Σαουδάραβες και τα κράτη του Κόλπου πιθανότατα αισθάνονται πιο άμεσα απειλούμενοι από τις ισλαμιστικές συμμαχίες της Τουρκίας παρά από τις εδαφικές φιλοδοξίες του Ισραήλ. Αλλά το Ριάντ γνωρίζει ότι η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα έχει τρομοκρατήσει μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου. Το να συμμαχήσει με τον Νετανιάχου για να εμποδίσει τον Ερντογάν θα ήταν αμφιλεγόμενη κίνηση, ιδιαίτερα όσο οι Ισραηλινοί απορρίπτουν ταυτόχρονα οποιαδήποτε προοπτική για λύση δύο κρατών με τους Παλαιστίνιους.
Το Ισραήλ και η Τουρκία έχουν ισχυρούς στρατούς. Αλλά οι Σαουδάραβες, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν την οικονομική δύναμη. Όποια πορεία και αν αποφασίσει να ακολουθήσει το Ριάντ, θα μπορούσε να διαμορφώσει τη Μέση Ανατολή ακόμη πιο θεμελιωδώς από τις ενέργειες του Ερντογάν και του Νετανιάχου.
Τραμπ: H Τουρκία βρίσκεται πίσω από τη «μη φιλική κατάληψη» της Συρίας
Την ίδια ώρα, ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε τη Δευτέρα ότι πιστεύει ότι η Τουρκία και ο Πρόεδρός της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκονται πίσω από τα πρόσφατα γεγονότα στη Συρία που οδήγησαν στην πτώση του καθεστώτος του πρώην προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
«Κανείς δεν ξέρει ποια είναι η άλλη πλευρά», είπε ο Τραμπ για τις πρόσφατες εξελίξεις στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα, συνεχίζοντας: «Αλλά εγώ ξέρω, η Τουρκία. Αυτός [ο Ερντογάν] είναι πολύ έξυπνος τύπος, την ήθελαν για χιλιάδες χρόνια. Όσοι άνθρωποι μπήκαν μέσα ελέγχονται από την Τουρκία και δεν πειράζει, αυτός είναι άλλος τρόπος να πολεμήσεις».
«Η Τουρκία είναι μια μεγάλη δύναμη, παρεμπιπτόντως, και ο Ερντογάν είναι κάποιος με τον οποίο τα πήγα πολύ καλά, αλλά έχει μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Και δεν έχει φθαρεί από τον πόλεμο. Θέλω να πω, έχει φτιάξει έναν πολύ δυνατό, ισχυρό στρατό».
«Και νομίζω ότι η Τουρκία είναι πολύ έξυπνη. Ο Ερντογάν είναι πολύ έξυπνος τύπος και πολύ σκληρός, αλλά η Τουρκία έκανε μια εχθρική κίνηση χωρίς να χαθούν πολλές ζωές. Μπορώ να πω ότι ο Άσαντ ήταν χασάπης με ό,τι έκανε στα παιδιά».
Ο Τραμπ δήλωσε περαιτέρω ότι δεν θα ήθελε να σκοτωθούν Αμερικανοί στρατιώτες στη Συρία, αλλά κατέληξε λέγοντας ότι «κανείς δεν ξέρει» ποια θα είναι η έκβαση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή.
