Η απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε εργασίες στην Αγία Σοφία, αποκάλυψαν και τον κρυμμένο της ιστορικό «θησαυρό»: Τα υπόγεια κελιά, τις σύραγγες και τις κατακόμβες, που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας και ενθουσίασαν ιστορικούς και την χριστιανική κοινότητα.
Πρόκειται για υπόγειους χώρους μήκους ενός χιλιομέτρου περίπου του ιστορικού ναού, που η Τουρκία έχει μετατρέψει σε τζαμί και τώρα θέλει να εκμεταλλευτεί και τουριστικά τα υπόγεια τούνελ της.
Πρόκειται βέβαια για χώρο με σκοτεινές σήραγγες, λασπωμένα κελιά και κατακόμβες, που εδώ και δύο χρόνια Τούρκοι αρχαιολόγοι προσπαθούσαν να προσεγγίσουν και τώρα έχουν την ευκαιρία να κάνουν τις απαραίτητες εργασίες, ώστε κάποια στιγμή να γίνουν τα υπόγεια, ένας χώρος επισκέψιμος για το κοινό.
Να σημειωθεί πως σύμφωνα με καταγραφές, ένα μεγάλο μέρος των υπόγειων δομών της Αγίας Σοφίας χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικός χώρος, ενώ υπήρχαν και κατασκευές που αποτελούσαν μέρος του αποχετευτικού συστήματος ή του συστήματος ύδρευσης.
Επίσης, όπως αποκαλύφθηκε, στα τέσσερα μέτρα βάθος έχει αποκαλυφθεί μια τρίχωρη κατακόμβη όπου γίνονταν ταφές από τον 4 αιώνα μ.Χ. και είναι η αρχαιότερη δομή στο σύμπλεγμα του βυζαντινού ναού.
Αν και από το 1946 ήταν γνωστή η ύπαρξη του υπόγειου διαδρόμου, πριν δύο χρόνια κατάφεραν να μετακινήσουν τόνους λάσπης ώστε να μπορέσουν να τον ανοίξουν.
Ενας χώρος, για τον οποίο η καθηγήτρια του ΕΜΠ Τώνια Μοροπούλου, ειδήμων σε θέματα συντήρησης της Αγίας Σοφίας, τονίζει ότι όταν γίνει επισκέψιμος ο υπόγειος χώρος, το μνημείο, «θα επανέλθει στη μουσειακή του λειτουργία».
Σύμφωνα με τον… μύθο, οι υπόγειες στοές της Αγιας Σοφιάς, έφταναν μέχρι τα Πριγκηπόνησα και τον Πύργο του Λεάνδρου στον Βόσπορο. Οι αρχαιολόγοι τονίζουν ότι συνδέονται μεταξύ τους.
