Για να παραφράσουμε τον Καρλ Μαρξ, «ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, το φάντασμα του Ντόναλντ Τραμπ». Αν κάποιος είχε αμφιβολίες σχετικά με τις προθέσεις και τις… διαθέσεις του 47ου Προέδρου των ΗΠΑ, χρειάστηκαν μόνο 24 ώρες από την ορκωμοσία του για να διαλυθούν και τη θέση τους να πάρουν η ανησυχία, η αβεβαιότητα και – σε κάποιες περιπτώσεις – ο τρόμος.
Κι αυτό διότι ο Τραμπ, με το τσουνάμι των προεδρικών διαταγμάτων που υπέγραψε μόλις επέστρεψε στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, κατέστησε απολύτως σαφές ότι είναι αποφασισμένος να ανατρέψει δεκαετίες συμφωνιών και συνθηκών, όλων όσα συνιστούσαν αυτό που η Δύση ονομάζει «τάξη βασισμένη σε κανόνες», προκειμένου να εφαρμόσει τις προεκλογικές του δεσμεύσεις και να κάνει «την Αμερική μεγάλη ξανά».
Το εύρος των παρεμβάσεων μέσω ουσιαστικά μονομερών αποφάσεων της νέας ηγεσίας των ΗΠΑ ακόμα δεν έχει γίνει πλήρως αντιληπτό από τους Ευρωπαίους. Πάντως, είναι σαφές ότι η Δύση και ολόκληρος ο κόσμος μπαίνουν πλέον σε terra incognita, όπου οι εξελίξεις θα καθορίζονται από έναν άνθρωπο και την ομάδα του και που θα αφορούν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, από την κλιματική αλλαγή και τους διεθνείς φορολογικούς κανόνες μέχρι την παγκόσμια υγεία και τα δικαιώματα των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
Παρεμβατισμός
Ακόμα περισσότερο – και αυτό προκαλεί επιπλέον ανησυχία στις Βρυξέλλες και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες – ο Τραμπ και η ομάδα του έχουν καταστήσει επίσης απολύτως σαφές ότι αγνοώντας κάθε κανόνα πολιτικού πολιτισμού, αλλά και εθνικής κυριαρχίας, θα παρεμβαίνουν άμεσα στην πολιτική ζωή των κρατών και θα επιλέγουν «εκλεκτούς» και «εχθρούς».
Ήδη ο στενός συνεργάτης του Τραμπ, ο επιχειρηματίας (και μελλοντικός επικεφαλής του υπουργείου Κυβερνητικής Επάρκειας) Έλον Μασκ, έχει επιτεθεί με σφοδρότητα στις κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Βρετανίας και έχει υποστηρίξει ανοιχτά ακροδεξιά, ξενοφοβικά και λαϊκιστικά κόμματα, όπως η AfD και το ReformUK.
Κι όλα αυτά χωρίς να ληφθούν υπόψη οι μονομερείς συμμαχίες του Τραμπ με Ευρωπαίους ηγέτες, όπως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, οι οποίοι θεωρείται δεδομένο ότι θα λειτουργήσουν ως «σφήνες» της Ουάσιγκτον στις διαδικασίες και αποφάσεις των Βρυξελλών.
Και μάλιστα, σε μια περίοδο που η Ευρώπη μοιάζει να αδυνατεί να βρει ηγεσία επαρκώς ισχυρή, ώστε να αντιτάξει τις δικές της προτεραιότητες στις επιτακτικές απαιτήσεις του Τραμπ, καθώς Γερμανία και Γαλλία είναι βυθισμένες στις εσωτερικές πολιτικές και οικονομικές τους κρίσεις.
Σε αυτό το περιβάλλον είναι προφανές ότι η ελληνική κυβέρνηση «κρατά την αναπνοή της», όπως και ολόκληρη η Γηραιά Ήπειρος, αναμένοντας το πλήρες ξεδίπλωμα της πολιτικής του Τραμπ και αναγνωρίζοντας ότι η νέα του θητεία δεν θα έχει καμία σχέση με την προηγούμενη.
Άλλωστε ο Νεοϋορκέζος Πρόεδρος, όπως και η ομάδα των στενών συνεργατών του, πλέον ξέρει τα… κατατόπια στην Ουάσιγκτον, έχει ήδη κυβερνητική εμπειρία, φαίνεται αποφασισμένη να εφαρμόσει το πρόγραμμά της και πλέον λείπουν οι «ενήλικοι στο δωμάτιο» που λειτουργούσαν ως «φρένο» για τον Τραμπ, αφού όλα τα στελέχη που τον περιβάλλουν είναι απολύτως πιστά πρωτίστως στον ίδιο.
Ο πονοκέφαλος των δασμών
Ειδικά για την Αθήνα, και αφήνοντας στην άκρη ζητήματα όπως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, τα εξοπλιστικά προγράμματα ή η ενεργειακή πολιτική, για τα οποία θα διαβάσετε αναλυτικά στο ρεπορτάζ της σελίδας 11, οι βασικοί προβληματισμοί σχετικά με το τι θα κάνει ο Τραμπ επικεντρώνονται σε μια σειρά ζητημάτων, τα οποία μοιάζουν να προκαλούν ανησυχία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με πρώτο και καλύτερο το ζήτημα των δασμών που η Ουάσιγκτον έχει προειδοποιήσει ότι θα επιβάλει στα ευρωπαϊκά προϊόντα που εξάγονται στις ΗΠΑ.
Σε πρώτη ανάγνωση, το πρόβλημα είναι εμφανές: οι δασμοί προφανώς θα καταστήσουν πιο ακριβά τα προϊόντα και, ως εκ τούτου, λιγότερο ανταγωνιστικά σε σχέση με τα αντίστοιχα αμερικανικά. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να επιδράσει αρνητικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, καθώς η κυβέρνηση δίνει μεγάλη έμφαση στην εξωστρέφεια και στις εξαγωγές, που το 2023 έφθασαν τα 2,29 δισ. δολάρια προς τις αμερικανικές αγορές, σύμφωνα με τα στοιχεία της βάσης δεδομένων COMTRADE των Ηνωμένων Εθνών.
Ωστόσο η μεγαλύτερη ανησυχία προέρχεται από τις δευτερογενείς συνέπειες των δασμών, οι οποίοι θεωρείται δεδομένο ότι θα επηρεάσουν αρνητικά το οικονομικό output των μεγάλων εξαγωγικών χωρών της Ευρώπης, όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Ιταλία κ.λπ.
Επιπλέον «ζόρια» στις ήδη ταλαιπωρημένες οικονομίες αυτές (ιδίως σε Γερμανία και Γαλλία) και με δεδομένο το περιβάλλον χαμηλής ανάπτυξης, μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στη δυνατότητα των πολιτών να ξοδεύουν, κάτι που θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες για τον τουρισμό, που, κακά τα ψέματα, αποτελεί την «ατμομηχανή» του ελληνικού ΑΕΠ.
Και φυσικά οι δασμοί αναμένεται ότι θα ενισχύσουν εκ νέου τις πληθωριστικές τάσεις, θα προκαλέσουν προβλήματα στην ανάπτυξη και κατά πάσα πιθανότητα θα ρίξουν ακόμα πιο χαμηλά τις προοπτικές της Ευρώπης για ανάκαμψη ύστερα από ένα μεγάλο διάστημα κατά το οποίο οι οικονομίες της Ε.Ε. παλεύουν να κρατηθούν σε θετικό έδαφος.
Ο εναγκαλισμός με την Ακροδεξιά
Από εκεί και πέρα η Αθήνα παρατηρεί προσεκτικά τις εν εξελίξει κόντρες της νέας ηγεσίας της Ουάσιγκτον με τις πολιτικές ηγεσίες διαφόρων χωρών στην Ευρώπη.
Έστω κι αν ο ίδιος ο Τραμπ έχει αποφύγει να μπει στο… mêlée, θεωρείται δεδομένο ότι έχει γνώση και έχει εγκρίνει τις συγκρούσεις του Μασκ με το Βερολίνο και το Λονδίνο και το προμοτάρισμα που κάνει σε ακροδεξιά κόμματα, κάτι που θα μπορούσε να συμβεί και στην Ελλάδα, όπου, π.χ., η πρόεδρος της Φωνής Λογικής Αφροδίτη Λατινοπούλου έχει εμφανιστεί σε βίντεο του Τραμπ, ενώ ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης Κυριάκος Βελόπουλος έχει ζητήσει ο ιδιοκτήτης της Tesla, του Χ και της SpaceX να εμφανιστεί και να μιλήσει στη Βουλή.
Η κυβέρνηση δεν θεωρεί ότι τα κόμματα που βρίσκονται στα δεξιά της Ν.Δ. θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή (όπως, π.χ., η AfD στη Γερμανία), ωστόσο ο προβληματισμός είναι ότι η ευρύτερη στροφή της πολιτικής των ΗΠΑ προς τη «σκληρή» Δεξιά θα μπορούσε να δώσει κύρος και νομιμοποίηση στη ρητορική των κομμάτων αυτών και, εξ αντανακλάσεως, να ισχυροποιήσει τη βάση τους σε μια στιγμή που το πολιτικό σκηνικό στη χώρα παρουσιάζει έντονα σημάδια ρευστότητας και… κινητικότητας των ψηφοφόρων.
Οπότε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επιχείρησε να πετύχει «με έναν σμπάρο δυο τρυγόνια»:
● από τη μία να υιοθετήσει τη ρητορική του Τραμπ, λέγοντας ότι «τυχαίνει να πιστεύω ότι υπάρχουν δύο φύλα, το αρσενικό και το θηλυκό. Αυτή είναι η προσωπική μου άποψη, αυτό υπαγορεύει η βιολογία»
● και από την άλλη να ακυρώσει διάφορες φιλοδοξίες που θα μπορούσαν να έχουν τα κόμματα στα δεξιά της Ν.Δ., αποκλείοντας κατηγορηματικά κάθε ενδεχόμενο μετεκλογικής συνεργασίας μαζί τους.
Ο στόχος προφανής: από τη μία να… γοητεύσει ένα πιο συντηρητικό εκλογικό κοινό και από την άλλη να ξεκαθαρίσει ότι η ψήφος στα κόμματα στα δεξιά της Ν.Δ. δεν πρόκειται να έχει κυβερνητικό αντίκτυπο.
Στόχος οι επενδύσεις
Σε τρίτο επίπεδο, πάντως, η Αθήνα εκτιμά ότι το ούτως ή άλλως καλό επίπεδο σχέσεων με την Ουάσιγκτον και οι προσπάθειες της κυβέρνησης να δημιουργήσει περιβάλλον ελκυστικό για ξένες επενδύσεις στη χώρα είναι στοιχεία που θα μπορούσαν να συνδυαστούν με τη… συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ στην πολιτική, ώστε να αυξηθούν οι άμεσες ξένες επενδύσεις των ΗΠΑ στην Ελλάδα, έπειτα από μια σειρά επενδυτικών πρωτοβουλιών με διάφορους αμερικανικούς κολοσσούς, όπως η Microsoft, η Amazon, η Pfizer και η Google τα προηγούμενα χρόνια.
Υπενθυμίζεται ότι και κατά την προηγούμενη θητεία του Τραμπ στον Λευκό Οίκο η Ελλάδα είχε επιδιώξει να τραβήξει επενδυτικές πρωτοβουλίες από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και, μάλιστα, η κυβέρνηση είχε ακούσει πολύ καλά λόγια κατά την επίσκεψη στην Αθήνα του τότε υπουργού Εμπορίου Γουίλμπερ Ρος. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία, σχεδόν το 85% των μετοχών ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα βρίσκεται στα χέρια Ευρωπαίων και αυτό είναι κάτι που δύσκολα θα αλλάξει δραματικά μέσα στο επόμενο διάστημα.
Ένα επιπλέον ζήτημα προβληματισμού αφορά και το πώς θα χειριστεί ο Τραμπ τον οικονομικό «πόλεμο» που θέλει να ανοίξει και να διευρύνει (όπου ήδη υπάρχουν αψιμαχίες) με την Κίνα, αλλά και τι θα απαιτήσει από τους Ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ στο πλαίσιο αυτής της σύγκρουσης.
Στην Αθήνα θεωρείται δεδομένο ότι μια «μετωπική» ΗΠΑ – Κίνας θα έχει δραματικές συνέπειες σε ζητήματα όπως ο πληθωρισμός, το παγκόσμιο εμπόριο, οι αλυσίδες εφοδιασμού κ.ο.κ. Από εκεί και πέρα υπενθυμίζεται ότι η Ουάσιγκτον, όταν απαγόρευσε τη χρήση υποδομών από κινεζικές εταιρείες για την ανάπτυξη του δικτύου 5G, είχε πιέσει και την Ευρώπη να ακολουθήσει παρόμοια πολιτική, κάτι που εκτιμάται ότι θα γίνει και τώρα.
