Το πολιτικό αδιέξοδο επιτείνει την οικονομική κρίση
Ομολογουμένως αυτή δεν είναι η ιδανική εποχή για να είσαι πολιτικός στη Γαλλία. Στις 13 Δεκεμβρίου ο Εμανουέλ Μακρόν διόρισε τον κεντρώο σύμμαχό του, βετεράνο της γαλλικής πολιτικής σκηνής, Φρανσουά Μπαϊρού πρωθυπουργό της Γαλλίας – ύστερα από επιμονή του δεύτερου.
Ο Μπαϊρού αναλαμβάνει το πρωθυπουργικό γραφείο σε μια δύσκολη περίοδο για τη Γαλλία. Τα ποσοστά της Ακροδεξιάς καλπάζουν, οι διαδηλώσεις για το εργασιακό συνεχίζονται, η Γαλλία είναι στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης και, σαν να μην αρκούσαν όλα αυτά, έχει να αντιμετωπίσει και εξωγενείς προκλήσεις, όπως η διαπραγμάτευση για την επιστροφή των Γαλλοϊσραηλινών ομήρων από τη Χαμάς. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η «ενσάρκωση του μακρονισμού»
Γεννημένος στις 25 Μαΐου 1951 στο Μπορντέρ, στα Πυρηναία της Γαλλίας, ο Μπαϊρού είναι από το 1979 καθηγητής κλασικών σπουδών και πολιτικός σύμβουλος. Επίσης έχει χρηματίσει βουλευτής επί 26 χρόνια (1986 – 2012) και ευρωβουλευτής την περίοδο 1999 – 2002. Κατά το διάστημα 1993 – 1997 διετέλεσε υπουργός Παιδείας τριών δεξιών κυβερνήσεων, ενώ υπήρξε πρόεδρος διαφόρων κεντρώων κομμάτων, με τελευταίο το MoDem (Δημοκρατικό Κίνημα), από το 2007.
Είναι βετεράνος της γαλλικής πολιτικής σκηνής και έχει υπάρξει υποψήφιος σε τρεις προεδρικές αναμετρήσεις το 2002, το 2007 και το 2012, αλλά δεν κατάφερε σε καμία απ’ αυτές να προκριθεί στον δεύτερο γύρο, ενώ στην αναμέτρηση του 2017 στήριξε την υποψηφιότητα του Μακρόν, ο οποίος τον διόρισε εν συνεχεία υπουργό Δικαιοσύνης.
Ο ηγέτης του κεντρώου MoDem και σύμμαχος του Μακρόν δεν είναι αποδεκτός ούτε εξ αριστερών ούτε εκ δεξιών του καθώς η Αριστερά τον βλέπει ως συνέχεια του τωρινού ενοίκου του Ελιζέ και η Δεξιά τον αντιπαθεί εξαιτίας του Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος εξακολουθεί να ασκεί επιρροή στο γκωλικό κόμμα.
Λίγο πριν ανακοινωθεί το όνομα του νέου πρωθυπουργού, στελέχη της ακροαριστερής Ανυπότακτης Γαλλίας έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τον Μπαϊρού «συνέχεια» του μακρονισμού και μια επιλογή που δεν σέβεται το αποτέλεσμα των εκλογών του Ιουλίου, όταν η αριστερή συμμαχία του Νέου Λαϊκού Μετώπου απέσπασε τις περισσότερες ψήφους και έδρες στην Εθνοσυνέλευση, μολονότι δεν εξασφάλισε την πλειοψηφία.
«Είναι η ενσάρκωση του μακρονισμού. Πώς γίνεται να χάνει ο Εμανουέλ Μακρόν τις εκλογές και να θέλει πάση θυσία να επιβάλει τη συνέχεια της πολιτικής του; Αυτό δεν λειτουργεί!» δήλωσε στο Europe1 η Μανόν Ομπρί του κόμματος του Ζαν-Λικ Μελανσόν.
Από την πλευρά του, ο Σοσιαλιστής Μπορίς Βαλό προειδοποίησε, λίγο πριν από την ανακοίνωση της επιλογής του Μπαϊρού, ότι, αν ο Μακρόν διορίσει κάποιον από τη δική του, κεντρώα παράταξη, «διακινδυνεύει την επιδείνωση της πολιτικής και θεσμικής κρίσης» που ο ίδιος προκάλεσε.
Ακροδεξιά στάση αναμονής
Μπορεί στη Γερμανία η Ακροδεξιά να μην είναι σε θέση ακόμα να πάρει τις εκλογές και να σχηματίσει κυβέρνηση, όμως στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν είναι με το ένα πόδι μέσα στο Ελιζέ… Η πολιτική σκηνή της χώρας βρίσκεται εδώ και χρόνια σε αναβρασμό. Ο Μπαϊρού, ως νέος πρωθυπουργός, αναλαμβάνει να διαχειριστεί ένα τοπίο γεμάτο πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις.
Η Ακροδεξιά στη Γαλλία δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η δυναμική της φαίνεται να αποκτά νέα ένταση. Το Rassemblement National (RN) της Λεπέν έχει καταφέρει να κερδίσει έδαφος στις δημοσκοπήσεις με μια ρητορική που στοχεύει σε ζητήματα όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια και η «εθνική ταυτότητα» που απειλείται. Οι κοινωνικοί αποκλεισμοί και η ανησυχία για την οικονομική ανασφάλεια έχουν συμβάλει στην αύξηση της δημοτικότητάς της, ενώ παράλληλα η απογοήτευση από τα παραδοσιακά κόμματα έχει ενισχύσει τη βάση των ψηφοφόρων της.
Ως πρωθυπουργός, ο Μπαϊρού βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν δύσκολο γρίφο, τον οποίο ο Μακρόν δεν έχει καταφέρει να λύσει: πώς να περιορίσει την ανοδική τάση της Ακροδεξιάς και να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις προσδοκίες των Γάλλων πολιτών.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της ακροδεξιάς Εθνικής Συσπείρωσης Ζορντάν Μπαρντελά διαβεβαίωσε αμέσως μετά τον διορισμό του Μπαϊρού ότι το κόμμα του δεν θα καταθέσει a priori πρόταση δυσπιστίας. «Δεν θα υπάρξει εκ των προτέρων πρόταση δυσπιστίας, αυτό θα ίσχυε για μια προσωπικότητα από την Αριστερά ή από την Άκρα Αριστερά. Είχαμε δηλώσει ότι δεν θα καταθέσουμε πρόταση μομφής a priori σε προσωπικότητα προερχόμενη από τη Δεξιά και από το Κέντρο» δήλωσε ο εκλεκτός της Λεπέν, που βέβαια τώρα έχει αρχίσει να αλλάζει το τροπάριο.
Φυσικά δεν του έδωσε λευκή επιταγή, αλλά τον κάλεσε «να λάβει υπόψη τη νέα πολιτική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί» και «να κατανοήσει ότι δεν έχει δημοκρατική νομιμοποίηση ή την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση, κάτι που σημαίνει ότι απαιτείται διάλογος με όλες τις δυνάμεις που εκπροσωπούνται στη Βουλή». Η Λεπέν κάλεσε τον νέο πρωθυπουργό να ακούσει τις θέσεις της αντιπολίτευσης για τον προϋπολογισμό.
«Ύστερα από πολλές υπεκφυγές, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποφάσισε να διορίσει τον Φρανσουά Μπαϊρού στο Ματινιόν. Με γνώμονα την επιτακτική ανάγκη προστασίας του γαλλικού λαού, του ζητάμε να κάνει αυτό που δεν θέλησε να κάνει ο προκάτοχός του: να ακούσει και να ξανακούσει τις αντιδράσεις προκειμένου να συντάξει έναν λογικό και καλά μελετημένο προϋπολογισμό» πόσταρε η Λεπέν στο Χ.
«Οποιαδήποτε άλλη πολιτική που θα ήταν απλώς μια επέκταση του μακρονισμού, η οποία απορρίφθηκε δύο φορές στην κάλπη, θα μπορούσε να οδηγήσει μόνο σε αδιέξοδο και αποτυχία» πρόσθεσε.
Κίνδυνος καταδίκης για τη Λεπέν
Η Λεπέν και άλλοι 24 του κόμματός της κατηγορούνται για υπεξαίρεση κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το κόμμα τους. Ένα «σύστημα» που οργανώθηκε από την ηγεσία του κόμματος για «εξοικονόμηση πόρων με κάθε κόστος» για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του RN, ήταν η διατύπωση της εισαγγελίας, με την οποία περιέγραψε τους ελιγμούς αρκετών μελών του RN για την υπεξαίρεση ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Αυτή η τρομερή «σύλληψη» που είχε το κόμμα έχει φέρει τη Λεπέν σε τρομερά δύσκολη θέση, καθώς κινδυνεύει με ποινή φυλάκισης πέντε ετών και στέρηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι για πέντε χρόνια, τώρα μάλιστα που είναι πιο κοντά από ποτέ στην πόρτα της εξουσίας!
Η εισαγγελία πάντως ήταν καταπέλτης εναντίον της καθώς ζήτησε να της επιβληθεί ποινή φυλάκισης πέντε ετών, εκ των οποίων τα δύο μπορούν να τεθούν σε αναστολή (ώστε να μην φυλακιστεί), αλλά η Λεπέν μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει πέντε χρόνια στέρησης του δικαιώματος του εκλέγεσθαι. Οι εισαγγελείς δήλωσαν ότι έλαβαν αυτή την απόφαση με πλήρη γνώση των γεγονότων, θεωρώντας ότι δεν ευθύνονται για τις «πολιτικές φιλοδοξίες» των κατηγορουμένων. Ζητήθηκε επίσης η επιβολή προστίμου ύψους 300.000 ευρώ εις βάρος της Λεπέν.
Γαλλική κατάρρευση;
Ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, έκανε μια αρκετά ανησυχητική δήλωση στο Politico καθώς εκτιμά πως η Γαλλία θα βρεθεί αντιμέτωπη με οικονομική κρίση και πρέπει να βάλει σε τάξη τα οικονομικά της για να την αποτρέψει. Όπως δήλωσε, οι διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια τη χώρα αποτυγχάνοντας να λάβουν πολιτικές αποφάσεις – ακόμα και δυσάρεστες – για να ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό της.
«Σε καμία περίπτωση δεν κάνουμε αυτό που χρειάζεται, αυτό είναι σίγουρο!» ξεκαθάρισε ο Μπλανσάρ, που επέστρεψε στη Γαλλία έπειτα από 50ετή καριέρα στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT), αναφέροντας πως, ενώ μια χρηματοοικονομική κατάρρευση δεν θα συμβεί άμεσα, τη διακρίνει στον ορίζοντα…
Η Γαλλία υποδέχθηκε το 2025, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της, χωρίς εγκεκριμένο προϋπολογισμό, αφού οι νομοθέτες ανέτρεψαν τον πρωθυπουργό Μισέλ Μπαρνιέ αντιδρώντας στα σχέδιά του να μειώσει το τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας, που έφτασε το 6,2% του ΑΕΠ πέρυσι.
Ο διάδοχός του, ο Μπαϊρού, πήρε την καυτή πατάτα και, όπως φαίνεται, δίνει επίσης προτεραιότητα στη μείωση του ελλείμματος, αλλά έχει προτείνει λιγότερο φιλόδοξες αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών ώστε να εξασφαλίσει την υποστήριξη περισσότερων νομοθετών.
Η κυβέρνηση του Μπαϊρού «έκανε πάνω – κάτω το καλύτερο που μπορούσε, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό» δήλωσε ο Μπλανσάρ προσθέτοντας πως το σημερινό πολιτικό αδιέξοδο, όπου κανένα κόμμα δεν διαθέτει πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, δεν βοηθά την κατάσταση.
«Για την ώρα, τα γαλλικά κόμματα δεν είναι έτοιμα να αποδεχθούν αυτό που είναι αναγκαίο» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Θα χρειαστεί μια κρίση προϋπολογισμού, ίσως μια χρηματοοικονομική κρίση, για να καθίσουν και να πουν ότι θα κάνουμε κάτι» πρόσθεσε ο Μπλανσάρ και επισήμανε ότι δεν πιστεύει πως οι Βρυξέλλες έχουν τη δύναμη να πιέσουν τη χώρα προς τη σωστή κατεύθυνση. «Οι Βρυξέλλες δεν διαθέτουν τα απαραίτητα εργαλεία για να αναγκάσουν τη Γαλλία να κάνει μεγαλύτερη προσπάθεια – μόνο οι αγορές μπορούν να το κάνουν» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στον δρόμο οι Γάλλοι
Ο πρωθυπουργός της Γαλλίας δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι είναι ανοιχτός σε αλλαγές στον αντιδημοφιλή νόμο για τις συντάξεις, που αύξησε την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη, καθώς επιδιώκει να εξασφαλίσει στήριξη στο Κοινοβούλιο και να διατηρήσει την κυβέρνησή του σε λειτουργία. Ο νόμος του 2023, που προωθήθηκε από τον Μακρόν στο όνομα της δημοσιονομικής ευθύνης, προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις στους δρόμους.
Ο Μπαϊρού παρουσίασε το σχέδιό του για τη συζήτηση αλλαγών στον νόμο για τις συντάξεις σε ομιλία του στη Γενική Συνέλευση και σε ένα διχασμένο Κοινοβούλιο. Παράλληλα παρουσίασε πρώτη φορά το ευρύτερο όραμά του για τη διακυβέρνηση της χώρας. Δεν υπάρχει σαφής πλειοψηφία στη Γενική Συνέλευση και οι τρεις γενικές πολιτικές τάσεις – Αριστερά, Κέντρο και Άκρα Δεξιά – αδυνατούν να συμφωνήσουν, όπως φάνηκε και στον προϋπολογισμό του 2025.
Η αδυναμία συμφωνίας οδήγησε τον περασμένο μήνα σε ψήφο δυσπιστίας και στην πτώση της κυβέρνησης του προκατόχου του Μισέλ Μπαρνιέ. Η νέα κυβέρνηση του Μπαϊρού βρίσκεται επίσης σε επισφαλή κατάσταση και μπορεί να πέσει ανά πάσα στιγμή. Η κίνηση να συζητήσει αλλαγές σε αυτόν τον αμφιλεγόμενο νόμο είναι μια προσπάθεια να κερδίσει χρόνο.
Πολλά από τα προβλήματα πηγάζουν από την οικονομική κατάσταση της Γαλλίας, που αντιμετωπίζει διογκούμενο χρέος, έλλειμμα και αδύναμη οικονομία. Ο Μπαϊρού δήλωσε ότι η κυβέρνηση αναθεώρησε προς τα κάτω την πρόβλεψη για την ανάπτυξη του 2025, από το 1,1% στο 0,9%. Το δημοσιονομικό έλλειμμα, ανέφερε, αναμένεται να φτάσει στο 5,4% του ΑΕΠ της Γαλλίας, έναντι προηγούμενης πρόβλεψης για 5%.
Ο Μπαϊρού έχει περιορισμένα περιθώρια ελιγμών ανάμεσα σε φιλοεπιχειρηματικούς βουλευτές, που αντιτίθενται σε νέους φόρους, και σε άλλους βουλευτές – συμπεριλαμβανομένων αριστερών και ακροδεξιών λαϊκιστών – που αρνούνται περικοπές κοινωνικών δαπανών. Στην ομιλία του ανέφερε ότι το σχέδιό του επιτρέπει την επανεξέταση της βασικής διάταξης του νόμου του 2023 που θεωρήθηκε η πιο αμφιλεγόμενη: την προοδευτική αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη.
Ωστόσο τόνισε ότι το χρέος της χώρας είναι «δαμόκλειος σπάθη» για τη Γαλλία και ότι οποιεσδήποτε αλλαγές στον νόμο για τις συντάξεις θα πρέπει να είναι δημοσιονομικά βιώσιμες. Ο Μακρόν υποστήριξε ότι η μεταρρύθμιση στις συντάξεις θα διατηρήσει βιώσιμο το συνταξιοδοτικό σύστημα της Γαλλίας, καθώς αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής και μειώνεται η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους. Ωστόσο η μεταρρύθμιση προκάλεσε οργή και αναταραχή στη χώρα.
Η κατάσταση παραμένει δύσκολη για την κυβέρνηση του Μπαϊρού, με κόμματα όπως αυτό της Ακροαριστεράς να εξετάζουν νέα πρόταση μομφής, ενώ η Ακροδεξιά εκφράζει έντονο σκεπτικισμό. Ο Μπαϊρού έχει μπροστά του ένα δύσκολο έργο. Οι επιλογές του θα καθορίσουν όχι μόνο την πορεία της δικής του κυβέρνησης, αλλά και την κατεύθυνση της Γαλλίας σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας της. Η πολιτική και κοινωνική σταθερότητα της χώρας θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις με αποφασιστικότητα και διορατικότητα.
Η Ευρώπη και ο κόσμος παρακολουθούν στενά. Η επιτυχία ή η αποτυχία του Μπαϊρού μπορεί να αποτελέσει οδηγό για τη διαχείριση παρόμοιων προκλήσεων σε άλλες χώρες, καθώς η Ακροδεξιά βαίνει διαρκώς ισχυρότερη σε παγκόσμιο επίπεδο.
