Συρία – Τουρκία: Πολλοί γαρ εισί κλητοί, ολίγοι δε οι εκλεκτοί (κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κβ’ 2-14).
Όταν οι «κλητοί» ελληνοκεντρικοί σχολιαστές επιλέγουν να θεωρητικολογούν θίγοντας το πνεύμα και το γράμμα της Συνθήκης της Λωζάννης, που αφορά και τα εξωτερικά σύνορα της Τουρκίας, υποστηρίζοντας διαμελισμό της Συρίας για τη δημιουργία κουρδικού κράτους εις βάρος της εδαφικής κυριαρχίας τουλάχιστον τριών ανεξάρτητων κρατών, τότε οι ολίγοι «εκλεκτοί» με την οποιαδήποτε επιρροή στη διαμόρφωση κοινής γνώμης υποχρεούνται να σταθούν με ειλικρίνεια απέναντι στα γεγονότα, ελπίζοντας ότι θα επαναφέρουν τη συζήτηση στη βάση της πραγματικότητας που απαιτούν οι διεθνείς αγωνίες.
Πάντοτε προτιμότερη ήταν η γλώσσα της σκληρήςπραγματικότητας και όχι οποιαδήποτε βολική δημαγωγία – λαϊκισμός ονομάζεται στις ημέρες μας – που δεν συμβάλλει στην κατανόηση της οξύτατης διεθνούς πρόκλησης. Όλοι επιθυμούν να αντιμετωπίσουν με συγκλίσεις την κατάσταση, τρομαγμένοι από την εξέλιξη που ξεφεύγει από τον έλεγχο, επειδή η διεθνής κοινότητα δεν φρόντισε από το 2014 να απαντήσει στη Ρωσία, που βίαια επέφερε αλλαγή των κανόνων του διεθνούς παιγνίου.
Η καθυστερημένη διεθνής καταδίκη της Ρωσίας για την προσάρτηση της Κριμαίας και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 έφεραν τον πόλεμο στην Ευρώπη. Η Μόσχα συνεχίζει να θεωρεί αδύνατη τη συντεταγμένη απάντηση της διεθνούς κοινότητας και να απειλεί με πυρηνικό όλεθρο, αλλά, παρά τον αυταρχισμό και τον αναθεωρητισμό, λίγοι προβληματίζονται από την αυθαιρεσία.
Οι δυτικές επιφυλάξεις
Ο κουρδικός λαός πιθανόν να ελπίζει μετά τις εξελίξεις στη Συρία ότι με τη βοήθεια των ΗΠΑ, της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ και του Ισραήλ δικαιούται να επιδιώκει διαμελισμό της Συρίας, της Τουρκίας, του Ιράκ, του Ιράν για τη δημιουργία κουρδικού κράτους.
Όμως, έστω και αν κάθε λαός δικαιούται να διεκδικεί ό,τι θεωρεί δίκαιο, τα μέλη του ΟΑΣΕ και του ΝΑΤΟ, οργανισμών στους οποίους συμμετέχει η Τουρκία, καθώς και η Ε.Ε., στην οποία η Τουρκία ακολουθεί με σοβαρές καθυστερήσεις την ενταξιακή της διαδρομή, δεν αποδέχονται αβασάνιστα απόσχιση εδαφών ανεξάρτητου κράτους που έχει υπογράψει την Τελική Πράξη του Ελσίνκι (1η Αυγούστου 1975) περί απαραβίαστου των εξωτερικών συνόρων των κρατών, έστω και αν η Άγκυρα παρανομεί συστηματικά εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Συρίας.
Στη Συρία ο λαός, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται και οι Κούρδοι, αγωνίστηκε για ανατροπή του προηγούμενου καθεστώτος. Η απαίτηση των Σύρων, την οποία κατανοεί ο ανερχόμενος Αχμέντ Αλ Σάρα, εκφράζεται με προσδοκία δικαιότερης διακυβέρνησης, με εξασφαλισμένα δικαιώματα για τις μειονότητες, με αποκατάσταση του δικαιώματος στην ιδιοκτησία και στην κληροδότηση περιουσιακών στοιχείων που δεν δικαιούνταν οι Κούρδοι και όχι στην παράδοση μέρους της κυριαρχίας τους σε κάθε τουρκική επιθυμία, αλλά και σε οποιαδήποτε ξένη κηδεμονία.
Χάλασε ο τουρκικός μπούσουλας
Η Τουρκία, με την πολιτική που ακολούθησε απέναντι στην προσπάθεια των Σύρων, που δεν είναι ομοιογενής, αλλά διαφοροποιείται μεταξύ των ομάδων, στήριξε τρομοκράτες και ισλαμιστές μαχητές, από τους οποίους ο Αλ Σάρα πλέον διαφοροποιείται. Οι Τούρκοι, αποσβολωμένοι από τις ταχύτατες εξελίξεις, αδυνατούν να στρέψουν τη βαρεία κρατική δομή της χώρας, συμπεριλαμβανομένου και του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, προς τη ρότα της νέα πραγματικότητας.
Ο τουρκικός μπούσουλας χάλασε εξαιτίας της αδυναμίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αντιληφθεί τον παγκόσμιο προβληματισμό, τη στάση της θεσμικής Ευρώπης που παγώνει τις ονειρώξεις της «Γαλάζιας Πατρίδας», τη στροφή των αραβικών χωρών στη Μέση Ανατολή, την ενόχληση των ΗΠΑ από τους S-400.
Η ταχύτατη αναδίπλωση της Ρωσίας, η αποχώρηση του Ιράν από τη Συρία, η μειωμένης επιτυχίας συνάντηση Φιντάν και Αλ Σάρα στη Δαμασκό, με συνέπεια να υποχρεωθεί ο κ. Ερντογάν να προκαλέσει τις ΗΠΑ να επιλέξουν μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων της Βόρειας Συρίας, και η επικοινωνία Έλον Μασκ με την ιρανική ηγεσία αποτελούν στοιχεία διαμόρφωσης μιας νέας πραγματικότητας στον άξονα που ξεκινά από την Ανατολική Ευρώπη και, διά των Βαλκανίων, της Ανατολικής Μεσογείου καταλήγει στην περιοχή ΜΕΝΑ.
Το πολυπολιτισμικό και πολυμορφικό πολιτικό μωσαϊκό του προαναφερθέντος άξονα επιτάσσει κάθε ανάλυση, για να θεωρηθεί αξιόπιστη, να περιλαμβάνει όλες τις λεπτομέρειες και ιδιαιτερότητες της συνολικής εικόνας που διαμορφώνεται με ξεχωριστές ταχύτητες.
Η Ελλάδα κατανοεί τις νέες απαιτήσεις
Η ελληνική κυβέρνηση και τα κοινοβουλευτικά κόμματα, παρά τις αυτονόητες ιδεολογικές διαφοροποιήσεις τους, δείχνουν να αντιλαμβάνονται τις απαιτήσεις που επιβάλλουν οι διεθνείς προκλήσεις.
Παρά την ελάχιστη κοινή βάση κατανόησης, στρέφουν την προσοχή τους στη συμπεριφορά της Τουρκίας, αλλά δεν παραβλέπουν ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα η γειτονική μας χώρα προσπαθεί να δημιουργήσει περιβάλλον καταλαγής, παρά τις εσωτερικές πιέσεις ενός άκρατου λαϊκισμού που συντηρείται από τη συνεργασία με τους Γκρίζους Λύκους και τους ακρότατους εθνικιστές.
Στο εσωτερικό περιβάλλον αυτής της Τουρκίας η συνάντηση της ΑΘΠ Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχη με τον Πρόεδρο της Τουρκίας εκπέμπει πολλά μηνύματα. Η κατά τη διεθνή ειδησεογραφία πρόταση μέριμνας για τους Χριστιανούς της Συρίας σε περιοχές που η Τουρκία ασκεί επιρροή επιβεβαιώνει τη συνεισφορά στην πολιτική διέξοδο που αναζητά η Τουρκία ώστε να ξεμπλέξει αξιοπρεπώς από τον λαβύρινθο της Μέσης Ανατολής.
Η διαχρονική στάση των Εκκλησιών, προκειμένου να προστατεύεται το χριστεπώνυμο πλήρωμα και να πορεύεται η Εκκλησία με ειρήνη, δεν ήταν καθόλου κατανοητή από τους πολιτικούς. Αργότερα για την οικονομία της συζήτησης αναγνωρίσθηκε η διπλωματία των θρησκειών ή των Εκκλησιών, που στην εποχή μας αναδεικνύεται ως μία σημαντική παράμετρος της διεθνούς διπλωματίας.
Το χριστουγεννιάτικο μήνυμα του Πάπα με αναφορά στο Κυπριακό αναδεικνύει τη σπουδαιότητα παρακολούθησης των γεγονότων σε κάθε τους λεπτομέρεια, σε κάθε μύχια πτυχή τους για να διαμορφωθεί το περιβάλλον αλληλοκατανόησης και αμοιβαίου σεβασμού μεταξύ χωρών που επιθυμούν να αναπτύσσονται οι διμερείς και πολυμερείς σχέσεις τους προς όφελος των λαών τους.
Αναίτια ένταση
Όσο δύσκολο είναι για τη βαριά τουρκική διοίκηση να αντιληφθεί τις διεθνείς εξελίξεις, παρόμοια δυσκινησία με τις ξεπερασμένες θέσεις τους δείχνουν ορισμένοι πολιτικοί, μέλη της ελληνικής κυβέρνησης και της δημόσιας διοίκησης.
Το κυβερνητικό έργο πραγματοποιείται βασισμένο σε πολιτικές επιλογές που προτάσσουν τη διπλωματία χωρίς να παραμελείται η αμυντική θωράκιση της χώρας. Την αποτελεσματική επιλογή που ο ελληνικός λαός αναζητούσε μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας προσπαθούν να θίξουν διάφορα συμφέροντα που δεν έχουν συνηθίσει να εργάζονται με μέθοδο, σύνεση και υπομονή.
Η ένταση μεταφέρεται δυστυχώς και στο υπουργείο Εξωτερικών, του οποίου η ηγεσία οφείλει να αντιλαμβάνεται πολύ καλά τις πρωθυπουργικές προτεραιότητες.
Με την αποκτημένη γνώση για τη δομή του υπουργείου Εξωτερικών διαπιστώνεται ότι η πλειονότητα των υπαλλήλων όλων των κλάδων ακολουθεί τη συνταγματική του υποχρέωση, ενώ μόνο λίγοι «κλητοί» ακολουθούν προσωπική ημερήσια διάταξη, προσβλέποντας σε πρόσκαιρα ωφελήματα με ανοχή της ηγεσίας. Όλοι έχουν τη διαδρομή τους, αξιολογημένη και υπό καθημερινή κρίση.
Επειδή όμως κοιτάμε στο μέλλον της διπλωματίας μας, στην ανατολή του νέου έτους θεωρούμε ότι κάθε καθυστέρηση πραγματοποίησης όσων ανακοίνωσε και υπονόησε ο πρωθυπουργός κατά την πολυσήμαντη επίσκεψή του στον Λίβανο θα αποτελέσει απευθείας βολή στην αποτελεσματικότητα και τη συνέπεια της χώρας μας, σε μία στιγμή που η Τουρκία δεν είναι πρωταγωνιστής, αλλά, μέχρι τη στιγμή που υπογράφεται το κείμενο, «υπερχρεωμένος» κομπάρσος των διεθνών εξελίξεων.
Χωρίς πίστωση χρόνου
Δεν υπάρχει πίστωση χρόνου για να συνεχίσουμε την ατέρμονα, απλοϊκή και, κυρίως, φοβική ανάλυση της τουρκικής συμπεριφοράς. Το σύμπλεγμα έπρεπε να έχει ξεπεραστεί
● το 2004, όταν απέναντι σε όλους και σε όλα επιτύχαμε την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.,
● το 2020, όταν ανατρέψαμε στρατηγικές σύγκρουσης του τουρκικού κράτους στον Έβρο,
● το 2023, όταν στην Αθήνα διακηρύχθηκε η απόφαση ήπιας πολιτικής προσέγγισης σε όλα τα επίπεδα Ελλάδος – Τουρκίας,
● τώρα, που ο πρωθυπουργός ταξίδευσε στον Λίβανο και ανανέωσε τους άξονες πολιτικής μας στη χώρα αυτήν και την ευρύτερη περιοχή ΜΕΝΑ, χωρίς αντιπαράθεση και διάθεση αποκλεισμού της Τουρκίας, χωρίς να διαφοροποιείται από την εκτίμηση της πλειοψηφίας στη διεθνή κοινότητα ότι δεν μπορούν εύκολα (domino effect) να μεταβληθούν τα εξωτερικά σύνορα χώρας – μέλους του ΝΑΤΟ, του ΟΑΣΕ και υποψήφιας για ένταξη στην Ε.Ε., επειδή κάποιοι αναλυτές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό προβάλλουν σενάρια καταστροφής χωρίς να σέβονται όσα διεκδικεί ο συριακός λαός, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται Μουσουλμάνοι, Δρούζοι, Αλεβίτες, Χριστιανοί, Συροχαλδαίοι, Κούρδοι και άλλες μικρότερες ομάδες της Συρίας.
Μεταξύ των προτεραιοτήτων της διπλωματίας μας σίγουρα συμπεριλαμβάνονται
● η άμεση αποστολή επιτετραμμένου στη Δαμασκό και όχι κατά παρέκκλιση στη Βηρυτό,
● η αξιοποίηση του ευρωπαϊκού κλίματος στη Συρία,
● η στήριξη των Χριστιανών της Μέσης Ανατολής και βέβαια
● η ενίσχυση του έργου των επίτιμων προξένων μας στη Συρία, την οποία γνωρίζουν πολύ καλά και αναγνωρίζουν εγκαίρως κάθε πραγματικότητα, την οποία θα αξιοποιήσουν καλύτερα από τη στιγμή που θα τους χορηγηθεί διπλωματικό ή υπηρεσιακό διαβατήριο, όπως ορθά και εγκαίρως πράττουν πολλές χώρες, και κυρίως χώρες της Ε.Ε.
* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.
