Όπως στο παρελθόν η Ρωσία και οι ΗΠΑ έχουν αποχωρήσει από περιοχές, έτσι και στη Συρία η Μόσχα αναδιπλώθηκε εξασφαλίζοντας ασφαλή καταφυγή στην οικογένεια Άσαντ. Μέριμνα επίσης παραμένει η συντήρηση των ζωτικών συμφερόντων της Μόσχας στη Συρία και στην ανατολική Μεσόγειο και με το νέο υπό διαμόρφωση καθεστώς στη Δαμασκό.
Αντίθετα το Ιράν απέρχεται από τη Συρία και την περιοχή με σοβαρές απώλειες, χωρίς συμμάχους, αναζητώντας διεξόδους διαφυγής μέσα από «νεωτεριστική» συζήτηση με τον Ίλον Μάσκ, χωρίς να νοιάζεται πολύ για την πολιτική του φήμη στην περιοχή, με ανησυχίες για αποσταθεροποίηση του θρησκευτικού κράτους της Τεχεράνης, που δέχεται συνεχή διεθνή, εσωτερικά και άλλα πλήγματα σχετιζόμενα με την ασφάλεια των δομών και την αξιοπιστία του συστήματος πληροφοριών που ακουμπά και τη συνεκτικότητα των «Φρουρών της Επανάστασης».
Πολυμορφική αντιπολίτευση
Απαιτείται πολύ μεγάλη προσοχή για την εκτίμηση του μέλλοντος στη Συρία. Η σύνθεση της αντιπολίτευσης που ανέρχεται στην εξουσία είναι πολυμορφική. Φαίνεται όμως ότι η ομάδα των Σύρων αντιφρονούντων γνωρίζει την ψυχοσύνθεση του συριακού λαού και επιμελώς φροντίζει να προβάλλει τη συριακή ταυτότητα και την κατανόηση των προσδοκιών κάθε συμπολίτη τους.
Η πιθανότητα διεθνούς αποδοχής της νέας πολιτικής πραγματικότητας στη Συρία, όσο εξασφαλίζεται μία ήρεμη μετάβαση, δεν θα μας εξέπληττε. Ιστορικά γνωρίζουμε ότι στο παρελθόν ακραίες εκφράσεις αναγνωρίστηκαν ως αποδεκτή νέα πολιτική εξέλιξη όχι μόνο στην Ευρώπη, στα Βαλκάνια, αλλά και σε πολλές περιοχές του κόσμου, στις οποίες τα διεθνή συμφέροντα δεν βρίσκουν τη διαδρομή τους μέσα από τις σκληρές αντιπαραθέσεις και αιματοχυσίες.
Ριζοσπαστικές και ακραίες προσωπικότητες αγωνιστών, επειδή εγγυήθηκαν και πέτυχαν μία σχετικά ομαλή μετάβαση σε νέα κατάσταση πραγμάτων στη χώρα τους, αποτέλεσαν τους νέους αξιόπιστους συνομιλητές της διεθνούς κοινότητας.
Ο ψυχραιμότερος κερδίζει
Παρατηρώντας τις εξελίξεις και την καθεστωτική αλλαγή στη Συρία πείθομαι καθημερινά ότι ο ψυχραιμότερος μεταξύ των διεθνών δρώντων θα εξασφαλίσει τα συμφέροντά του τόσο στη Συρία που θα διαμορφωθεί και θα έχει όλες τις ανάγκες επαναλειτουργούντος κράτους, όσο και περιφερειακά.
Οι εισηγήσεις του υπουργείου Εξωτερικών και οι κυβερνητικές αποφάσεις για την παρουσία μας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της ανατολικής Μεσογείου προφανώς και δεν προσδιορίζονται από την αναβολή της πρωθυπουργικής μετάβασης στον Λίβανο, αλλά χαρακτηρίζονται από τις δημόσιες ανακοινώσεις που εξηγούν στην κοινή γνώμη την αναβολή μίας αστόχως πρώιμης διαρροής του προγράμματος ταξιδιού του Έλληνα πρωθυπουργού σε μία εξαιρετικά επικίνδυνη περιοχή εξελισσόμενων ένοπλων συγκρούσεων.
Επίσης η ανακοίνωση συναντήσεων με τους Ελληνορθόδοξους μάλλον θα ήταν μία ανακόλουθη πραγματικότητα, που μεγιστοποιεί την εικόνα αβεβαιότητας επειδή ούτε οι επίτιμοι πρόξενοί μας στην εμπόλεμη περιοχή, που παραμένουν εγγυητές της ύπαρξης των χριστιανών Λιβάνου και Συρίας, έχουν εφοδιαστεί με διπλωματικά διαβατήρια, όπως έπραξαν πολλές χώρες, προκειμένου να παρέχεται η ελάχιστη εγγύηση σε όσους συνεχίζουν να υπηρετούν τα ελληνικά συμφέροντα.
Στο παρελθόν, όταν χρειάστηκε να αποχωρήσουν τα μέλη της πρεσβείας Δαμασκού με ασφάλεια, με την έναρξη της εμφύλιας σύγκρουσης στη Συρία (2011), Ελληνορθόδοξοι παράγοντες και οι επίτιμοι πρόξενοί μας στη χώρα επέτυχαν να κινηθεί η πομπή χωρίς το παραμικρό πρόβλημα μέσα από γραμμές αντιμαχόμενων πλευρών και συμφερόντων.
Διπλωματία των θρησκειών
Τα στοιχεία της ιστορικής διπλωματικής μνήμης είναι απαραίτητα για την ανάλυση των γεγονότων και την αντιμετώπιση των προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει το υπουργείο Εξωτερικών εξασφαλίζοντας τα συμφέροντα της χώρας μας στην εξέλιξη των κρίσεων, αλλά και στη συνέχεια που θα απαιτηθεί για την ανασύσταση των κρατικών θεσμών και την ανοικοδόμηση της χώρας.
Η διπλωματία των θρησκειών στην πολυπολιτισμική Συρία, στην οποία υπάρχουν όλες οι εκφράσεις του Χριστιανισμού και του Ισλάμ, ορίζει ότι Άγκυρα και Ριάντ θα συναντηθούν σε όλα τα πεδία με τη Μόσχα, την οικουμενική Κωνσταντινούπολη και τα υπόλοιπα πρεσβυγενή Πατριαρχεία. Προσδοκάται να συνομιλήσουν όλοι μέσα από τα νέα δεδομένα με το δοκιμαζόμενο Πατριαρχείο Αντιοχείας και το εξουθενωμένο χριστιανικό ποίμνιο της Συρίας.
Το μέτρο στις δημόσιες δηλώσεις περί προστασίας των χριστιανών της Συρίας και των τόπων θρησκευτικής λατρείας ας εντάσσεται στην πραγματικότητα των δυνατοτήτων της χώρας, ώστε να μην βρεθούμε στην ανάγκη να δηλώσουμε δημοσίως ότι, τη στιγμή που χρειάζεται, δεν έχουμε τα μέσα, όπως έγινε με το πρωθυπουργικό αεροσκάφος, αλλά και την αποστολή που παταγωδώς απέτυχε στο Αφγανιστάν, όταν το κυβερνητικό αεροσκάφος «πήγε, είδε και απήλθε» κενόν επιβατών που επιθυμούσαμε να εξασφαλίσουμε από το νέο θρησκευτικό κράτος που δημιούργησαν οι Ταλιμπάν.
Ασφαλής βάση οι τριμερείς
Όσον αφορά την τουρκική επιρροή στη Συρία και στη Μέση Ανατολή, που δικαίως μας απασχολεί επειδή η συνάφεια όλων των γεγονότων στην αγορά των διεθνών σχέσεων δεν αμφισβητείται, επισημαίνεται ότι η αξιολόγηση μπορεί να έχει αποτελέσματα αν διαγνωστεί ό,τι πραγματικά επιδιώκει η Άγκυρα, τώρα που διαφοροποιείται πολιτικά και γεωστρατηγικά από τη Μόσχα και την Τεχεράνη, την ώρα που η Ντόχα έχει αποκτήσει αναγνώριση διεθνούς μεσολαβητή από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, αλλά και τα αραβικά κράτη, τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία επανέρχεται πολιτικά και οικονομικά στον Λίβανο και στη Συρία.
Η αξιοπιστία, που εξελικτικά επιτύχαμε τα τελευταία χρόνια στην ευρωατλαντική μας πραγματικότητα και μέσα από τις τριμερείς συνεργασίες, θα συνεχίσει να αποτελεί την ασφαλή βάση των δραστηριοτήτων μας στην περιοχή και στις διεθνείς σχέσεις όσο φροντίζουμε με ορθολογισμό και αξιοπιστία να αξιολογούμε τις προκλήσεις και δεν παρασυρόμαστε σε συναισθηματικές ή επικοινωνιακές παρορμήσεις.
Θίγονται σοβαρά αξιοπιστία, ικανότητα ορθής ανάλυσης των γεγονότων, συντονισμός με συμμάχους και φίλους όταν ανακοινώνονται επισκέψεις υψηλής πολιτικής σημασίας, που πρέπει άμεσα να πραγματοποιηθούν, αλλά ακυρώνονται από άκαιρες δημοσιοποιήσεις, διανθισμένες με άρωμα «δελφινισμών», όταν δημοσιοποιείται το κλείσιμο της πρεσβείας στη Συρία και έπειτα από λίγες ώρες επαναξιολογείται η κατάσταση στη χώρα με περισσότερη επαγγελματική ψυχραιμία και ορθώς αποφασίζεται η συνέχιση λειτουργίας της ελληνικής πρεσβείας στη Δαμασκό.
Επιτράπηκε δυστυχώς να κυκλοφορούν φήμες παραπληροφόρησης περί αδυναμιών ασφαλούς μετακίνησης των υπαλλήλων της ελληνικής αρχής επειδή δεν υπήρξε συντονισμός με την Ε.Ε., αλλά και όλους που συνεργάζονται για την ασφαλή εξέλιξη επιχειρήσεων αποχώρησης διπλωματικού προσωπικού, παρά το γεγονός ότι Ελληνορθόδοξοι και Έλληνες της Συρίας δεν υποβάλλουν αιτήματα αποχώρησης από τη χώρα και Σύροι πρόσφυγες συνωστίζονται στα σύνορα της χώρας τους για να επιστρέψουν στην ελευθερωμένη πατρίδα τους, παρά την αβέβαιη έκβαση της αλλαγής καθεστώτος.
Μακριά από απλουστεύσεις
Οι αναλύσεις εξειδικευμένων επαϊόντων, που παρουσιάζουν τις σοβαρές και εμπεριστατωμένες απόψεις τους, συμβάλλουν στη διαμόρφωση μέρους της εικόνας που ορίζει τον συριακό λαό και τις προσδοκίες του.
Όσοι βρέθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα στη χώρα, που σφραγίζει με διαχρονική παρουσία τις εξελίξεις στην περιοχή από την αρχαιότητα, τους βυζαντινούς και οθωμανικούς χρόνους και τη σκληρή εποχή της αποικιοκρατίας, θα μπορούσαν ίσως να αντιληφθούν καλύτερα τον πολίτη της Συρίας που προηγήθηκε και αυτής που θα ακολουθήσει.
Επειδή η δυτική μας παιδεία και η αντίληψη πολυπολιτισμικότητας απέχει από αυτό που κάθε Σύρος θεωρεί ως αραβική ταυτότητα και διαθρησκειακή ανοχή, απαιτείται εμβάθυνση σε μία πραγματικότητα που δεν επιτρέπεται να ισοπεδώνεται από απλουστεύσεις, χριστιανοί – μουσουλμάνοι, επειδή στους χριστιανούς συμπεριλαμβάνονται όλες οι εκφράσεις, από τους παλαιοχριστιανούς μέχρι τις σύγχρονες εκκλησίες, αλλά το ίδιο ισχύει και για το Ισλάμ σε όλο το εύρος σιιτών, σουνιτών, αλεβιτών, δρούζων.
Συνύπαρξη και ανοχή χαρακτήριζε τη συμβίωση των Σύρων και φαίνεται ότι ο ηγέτης που ανέρχεται στην εξουσία προσπαθεί να αναδείξει τη συριακή αραβική ταυτότητα για να πείσει τους συμπολίτες του ότι στρέφονται κατά κάθε ξένου που για χρόνια καταδυναστεύει σε όλες τις εκφράσεις της τη Συρία.
Ο εκφερόμενος λόγος στρέφεται με την ίδια ένταση κατά των Ιρανών και των ξένων που κυριαρχούσαν στη Συρία και έλεγχαν τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της χώρας στην ενέργεια, στον πρωτογενή τομέα, ακόμη και στον τομέα παροχής υπηρεσιών, τον τουρισμό, τις ασφάλειες, τις τράπεζες.
Η Τουρκία και το Κατάρ από το 2007 έχουν έντονη παρουσία στη Συρία συνεργαζόμενοι με το καθεστώς Άσαντ. Μετά το 2011 Ντόχα και Άγκυρα εμφανίζονται ως κραταιοί εχθροί του καθεστώτος, απέναντι στα ρωσικά συμφέροντα, ένθερμοι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης. Για την ανατροπή Άσαντ εργάστηκαν ακούραστα Τουρκία και Κατάρ. Τώρα που αποτελεί γεγονός η επικράτηση των αντιπολιτευόμενων τάσεων στη Συρία Άγκυρα και Ντόχα θα διεκδικήσουν επιρροή, όχι πάντοτε με την ίδια ημερήσια διάταξη.
Η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται μόνο για την αντιμετώπιση των Κούρδων, που στηρίζονται και από το Ισραήλ, αλλά και για τη στήριξη ενός μάλλον θρησκευτικού κράτους της συριακής αντιπολίτευσης, το οποίο όμως θα ήθελαν να ελέγξουν οι Άραβες, κυρίως η Σαουδική Αραβία, που επανέρχεται στον Λίβανο και στη Συρία.
Οι ΗΠΑ, παρούσα και επόμενη διοίκηση, ικανοποιημένες από τις εξελίξεις, πιθανώς θα χρησιμοποιήσουν το πεδίο Συρία για να φέρουν Τουρκία και Ισραήλ εγγύτερα αξιοποιώντας το πεδίο των Κούρδων. Η συνάντηση Ίλον Μάσκ στην Τεχεράνη δημιουργεί εντύπωση μιας «νεωτεριστικής» πραγματικότητας στην περιοχή των πολλών αντιθέσεων και των ακραίων συγκρούσεων.
Τα συμφέροντα της χώρας μας επιβάλλουν να παραμείνουμε στην πρώτη γραμμή των περιφερειακών εξελίξεων και προφανώς η ελληνική κυβέρνηση υποχρεούται να ξεπεράσει άμεσα εφηβικές αδυναμίες της πολιτικής μας προκειμένου συνειδητά να εισέλθουμε όλοι στην ωριμότητα που απαιτούν οι προκλήσεις του 21ου αιώνα.
* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.
Διαβάστε επίσης
ΚΥΣΕΑ: «Πάγωμα» της εξέτασης αιτήσεων ασύλου από Σύρους πρόσφυγες
