Σε μία ιδιότυπη ομηρία βρίσκονται 130 εκατ. εργαζόμενοι σε 12 χώρες, καθώς απασχολούνται σε επιχειρήσεις που λειτουργούν κόντρα σε κάθε επιχειρηματική λογική και κανόνα της οικονομίας. Οι επιχειρήσεις αυτές αποκαλούνται εταιρείες-ζόμπι, αφού ο δανεισμός τους είναι σε τέτοιο επίπεδο που είναι αδύνατο να εξυπηρετηθεί, και οι κυβερνήσεις τις κρατούν ζωντανές υπό τον φόβο κοινωνικών αντιδράσεων από τις στρατιές των ανέργων που βραχυχρόνια τουλάχιστον θα υπάρξουν.
Τα παραπάνω ευρήματα προκύπτουν από έρευνα του Associated Press, σύμφωνα με την οποία παρατηρείται αύξηση των επιχειρήσεων-ζόμπι κατά 30% την τελευταία δεκαετία. Πρόκειται για εισηγμένες επιχειρήσεις που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους και διατηρούνται στη ζωή με κρατικές ή άλλες κεφαλαιακές ενέσεις.
Οι εν λόγω επιχειρήσεις-ζόμπι είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε οικονομικές ή εμπορικές κρίσεις. Χωρίς ρευστότητα και με μη σταθερά επιτόκια δανείων, τα υψηλότερα επιτόκια τις έχουν γονατίσει, οδηγώντας πολλές φορές στην κατάρρευση.
Πού βρίσκονται οι περισσότερες;
Η κατάσταση είναι ανησυχητική, καθώς περίπου 7.000 επιχειρήσεις εισηγμένες σε μεγάλα χρηματιστήρια παγκοσμίως βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Στις ΗΠΑ μόνο, υπάρχουν περίπου 2.000 επιχειρήσεις-ζόμπι, ενώ πολλές άλλες βρίσκονται στην Αυστραλία, τη Νότια Κορέα και τη Βρετανία. Μερικές από τις πιο γνωστές είναι η JetBlue Airways, η Wayfair, η Telecom Italia και ο ποδοσφαιρικός κολοσσός Manchester United.
Περίπου 130 εκατ. εργαζόμενοι σε 12 χώρες απασχολούνται σε αυτές τις επιχειρήσεις. Το κοινωνικό πρόβλημα που θα προκύψει από ενδεχόμενες μαζικές χρεοκοπίες είναι προφανές, καθώς εκατομμύρια εργαζόμενοι κινδυνεύουν να μείνουν άνεργοι.
Δεν υπάρχει κλάδος της οικονομίας που να μην περιλαμβάνει επιχειρήσεις-ζόμπι. Από τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας μέχρι τις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Η έρευνα του ΑΡ καταγράφει περιπτώσεις νοσοκομείων και γηροκομείων που δεν ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες της πανδημίας, καθώς και εταιρειών ακινήτων που αδυνατούν να γεμίσουν τα μισοάδεια γραφεία τους.
Τα αίτια της κρίσης
Η κρίση των επιχειρήσεων-ζόμπι ξεκίνησε μετά την οικονομική κρίση του 2009, όταν οι τράπεζες μείωσαν τα επιτόκια τους. Αυτό επανεμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας (2020-2021). Ορισμένοι οικονομολόγοι αναφέρουν ότι τα χαμηλά επιτόκια οδήγησαν σε υπερδανεισμό όχι μόνο των ζόμπι, αλλά και υγιέστερων επιχειρήσεων, καθώς και των κυβερνήσεων και των καταναλωτών.
Πολλές επιχειρήσεις-ζόμπι εκμεταλλεύθηκαν τα χαμηλά επιτόκια για να αυξήσουν το χρέος τους, αγοράζοντας ξανά τις δικές τους μετοχές αντί να επενδύσουν σε ανθρώπινο δυναμικό και τεχνολογία. Ένα παράδειγμα είναι η JetBlue Airways, η οποία αγόρασε μετοχές αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων την τελευταία δεκαετία. Τώρα, με τα επιτόκια να αυξάνονται, η εταιρεία οφείλει 717 εκατ. δολάρια σε τόκους.
Οι κυβερνήσεις συνήθως ενδίδουν στις πιέσεις
Οι κυβερνήσεις πάντα στήριζαν τις προβληματικές επιχειρήσεις για πολιτικούς λόγους, αλλά τώρα αντιμετωπίζουν και οι ίδιες υψηλά επίπεδα χρέους. Για παράδειγμα, η αμερικανική κυβέρνηση αναμένεται να δαπανήσει 870 δισ. δολάρια για τοκοχρεολύσια φέτος. Η υποστήριξη των επιχειρήσεων-ζόμπι προέρχεται κυρίως από τις Κεντρικές Τράπεζες, κάτι που ενέχει κινδύνους για τα νομίσματα και τις οικονομίες σε περίπτωση κατάρρευσης των ζόμπι.
Το φαινόμενο των επιχειρήσεων-ζόμπι είναι μια αυξανόμενη απειλή για την παγκόσμια οικονομία και την κοινωνική σταθερότητα, απαιτώντας προσεκτική παρακολούθηση και διαχείριση.
