Χαμήλωσαν απότομα το τελευταίο διάστημα οι προσδοκίες της κυβέρνησης για πρόοδο στη διαδικασία της ελληνοτουρκικής προσέγγισης.
Οι λόγοι για τον σκεπτικισμό με τον οποίο εμφανίζονται τώρα ο πρωθυπουργός και όσοι εντός και εκτός κυβέρνησης στηρίζουν την πολιτική του για διευθετήσεις με την Τουρκία εξηγούνται εύκολα:
- Η τουρκική τακτική δεν προσφέρει στην ελληνική κυβέρνηση ούτε τα προσχήματα να συνεχίσει τη διαπραγμάτευση καθώς οι αξιωματούχοι στην Άγκυρα επαναλαμβάνουν πως η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών είναι μία μόνο από τις ελληνοτουρκικές διαφορές και ίσως όχι η σημαντικότερη.
- Ο Κυριάκος Μητσοτάκης γνωρίζει πως με τη διαγραφή Σαμαρά μπορεί να ελέγχει την Κοινοβουλευτική Ομάδα, αλλά δεν «ξεμπέρδεψε» σε ό,τι έχει να κάνει με τους νεοδημοκράτες ψηφοφόρους που συμμερίζονται τις ενστάσεις που διατύπωσε αυτός και ο Καραμανλής για την πολιτική στα ελληνοτουρκικά.
- Το μεσοδιάστημα μέχρι την ανάληψη της εξουσίας στις ΗΠΑ από τον νικητή των εκλογών Τραμπ αποτελεί περίοδο «στοχασμού» και διερεύνησης προθέσεων του νέου πλανητάρχη. Υπό αυτήν την έννοια η κυβέρνηση στην Αθήνα αναμένει την επαναδιατύπωση των οδηγιών από την Ουάσιγκτον για τα ελληνοτουρκικά.
Περιφερειακός παίκτης
Τα προηγούμενα θα πρέπει να τοποθετηθούν στις μείζονες εξελίξεις των τελευταίων ημερών στη Συρία:
Είναι αδιαμφισβήτητο πως ο Ερντογάν κέρδισε τις εντυπώσεις (και πιθανότατα όχι μόνο αυτές) κατά τη φάση της ανατροπής του καθεστώτος και της εκδίωξης του Άσαντ στη Συρία.
Με πιο απλά λόγια η Άγκυρα κατόρθωσε να εμφανιστεί και να παίξει τον ρόλο που επιδιώκει στην ευρύτερη περιοχή. Τον ρόλο της περιφερειακής δύναμης που έχει το σθένος και θεωρεί ότι έχει τα δυνάμεις να επηρεάσει τις εξελίξεις σύμφωνα με τα συμφέροντά της.
Όπως είδαμε τα στηρίγματα του Άσαντ (Ιράν, Ρωσία) υποχρεώθηκαν να συμβιβαστούν με το γενικότερο πλαίσιο «αλλαγής της κατάστασης» όπως το πρότεινε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών στον Ιρανό και Ρώσο ομόλογό του κατά τη συνάντησή τους στην Ντόχα του Κατάρ.
Οι τουρκικές προτάσεις έμοιαζαν περισσότερο με τελεσίγραφο καθώς οι δυνάμεις των αντικαθεστωτικών ήταν μια μέρα μακριά από τη Δαμασκό όταν οι τρεις υπουργοί συνομιλούσαν. Και πράγματι ένα 24ωρο αργότερα οι αντικαθεστωτικοί έκοβαν τις βόλτες τους στη Δαμασκό χωρίς να συναντήσουν την παραμικρή αντίσταση. Άλλωστε, όπως είπαμε, οι δυνάμεις που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν στο καθεστώς του Άσαντ τους πόρους να αντισταθεί, είχαν συνθηκολογήσει, μια μέρα νωρίτερα…
Δεν μπορεί κάποιος να γνωρίζει τι είδους δεσμεύσεις ανέλαβε η Τουρκία έναντι της Τεχεράνης και της Μόσχας προκειμένου να αφήσουν το καθεστώς Άσαντ να πέσει αμαχητί. Αυτό που είναι φανερό πια είναι πως οι «αντάρτες» του Αλ Τζολάνι που κατέλαβαν τη Δαμασκό είναι στενά και απόλυτα συνδεδεμένοι με την Τουρκία. Η Άγκυρα τους εξόπλισε και τους καθοδήγησε μέχρι να πάρουν την εξουσία και τώρα προφανώς αναμένει (η Άγκυρα) τα ανταλλάγματα.
Θεωρώντας ότι «κρατά στο χέρι» τη νέα συριακή κυβέρνηση η Άγκυρα μπορεί να πιέζει (με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένων και των στρατιωτικών ) για να εξασφαλίσει όχι απλώς την αποτροπή της δημιουργίας κουρδικού κράτους στα σύνορά της, αλλά και να αμφισβητήσει την αυτονομία που απολαμβάνουν οι Κούρδοι υπό την αμερικανική προστασία στα βορειοανατολικά εδάφη της Συρίας.
Τι θέλουν οι ΗΠΑ
Κάπου εδώ, ωστόσο, εξαντλούνται τα όρια «ασφάλειας» των τουρκικών κινήσεων. Κι αυτό γιατί τα τουρκικά συμφέροντα στην περιοχή (των Κούρδων της Συρίας) συγκρούονται ευθέως με τις αμερικανικές επιθυμίες…
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω της προστασίας που παρέχουν στους Κούρδους, έχουν δημιουργήσει στρατιωτικά προγεφυρώματα προκειμένου να ελέγχουν τα πετρελαιοφόρα κουρδικά εδάφη. Το Ισραήλ, επίσης, έχει κάθε λόγο να μην είναι ικανοποιημένο από τη νέα (υπό τον έλεγχο της Τουρκίας) κατάσταση και φροντίζει με τους βομβαρδισμούς κατά των στρατιωτικών υποδομών της Συρίας να ανεβάσει το κόστος της τουρκικής εμπλοκής.
Σύμφωνα με τις αναφορές που δημοσιεύονται για τη στρατιωτική κατάσταση στις περιοχές των Κούρδων, γίνεται σαφές πως ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη σφοδρές εχθροπραξίες μεταξύ συριακών δυνάμεων που στηρίζει η Άγκυρα και Κούρδων μαχητών που πολεμούν ελπίζοντας ότι οι Αμερικανοί δεν θα τους εγκαταλείψουν, όπως στο παρελθόν…
Στις μάχες θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εμπλοκή της τουρκικής αεροπορίας είναι εμφανής και κρίσιμη, γεγονός που αφήνει ανοιχτά περιθώρια ατυχήματος καθώς στο έδαφος που βομβαρδίζεται εκτός από τους Κούρδους υπάρχουν γύρω στις 3.000 Αμερικανοί στρατιώτες και εκατοντάδες «σύμβουλοι», που παρακολουθούν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις ενσωματωμένοι στις κουρδικές δυνάμεις.
Επιχειρώντας να τοποθετήσει κανείς τα ελληνοτουρκικά σ’ αυτό το ευρύτερο παιχνίδι αντιλαμβάνεται ότι οι όροι για τη διευθέτησή τους διαμορφώνονται ανάλογα με την επιτυχία της Άγκυρας να παίξει τον ρόλο της περιφερειακής δύναμης. Ήδη Αθήνα και Λευκωσία διαπιστώνουν το κόστος που συνεπάγεται για τα κυπριακά συμφέροντα ο στενός δεσμός της Άγκυρας με τη νέα κατάσταση στη Συρία.
Το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι προς όφελος τίνος λειτουργεί ο χρόνος. Υπέρ της Αθήνας, που ελπίζει να παρακολουθήσει την εκδήλωση έντονων τριβών στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, γεγονός που θα περιορίσει τις τουρκικές φιλοδοξίες; Ή μήπως, όσο ο χρόνος περνά και η Άγκυρα παγιώνεται ως περιφερειακή υπερδύναμη, οι ελληνοτουρκικές διαφορές είναι καταδικασμένες να εκτονωθούν στο πλαίσιο ευρύτερων ρυθμίσεων στην περιοχή, για τις οποίες η Τουρκία θα έχει αποφασιστικό λόγο;
