Η ενημέρωση και οι πληροφορίες που λαμβάνουν οι άνθρωποι από τις ψηφιακές πλατφόρμες για την πολιτική τούς κάνει να παραμένουν επιφυλακτικοί και ανησυχούν για την παραπληροφόρηση, την προκατάληψη, την προστασία της ιδιωτικής ζωής, την ελευθερία της έκφρασης και την τεχνολογική ισχύ. Την ίδια στιγμή αναγνωρίζουν τα ωφέλη, ευρύτερα κοινωνικά αλλά και ατομικά, που πηγάζουν από την προσβασιμότητα των πλατφορμών, όπως για παράδειγμα η εύκολη προσέγγιση σε πληροφορίες και η διασύνδεση με την οικογένεια και τους φίλους.
Πρόκειται για τους δύο άξονες συμπερασμάτων πρόσφατης έρευνας (Οκτώβριος 2024) σε οκτώ χώρες του κόσμου – δείκτες παγκόσμιας τάσης, που πραγματοποίησε το πανεπιστημιακού ινστιτούτο Ρόιτερς της Οξφόρδης για τη μελέτη της Δημοσιογραφίας με σκοπό την ανάλυση του ρόλου που έχουν οι ψηφιακές πλατφόρμες στο σύγχρονο περιβάλλον των ΜΜΕ και την αντίληψη της κοινής γνώμης για τα ωφέλη και τα προβλήματα που επιφέρουν ιδίως όσον αφορά τις ειδήσεις και την ενημέρωση για την πολιτική.
Στο «μικροσκόπιο» της ερευνητικής ομάδας του πανεπιστημιακού Ινστιτούτου της Οξφόρδης τέθηκαν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (π.χ. facebook, X-πρώην Twitter-, Instagram και TikTok), μηχανές αναζήτησης, (π.χ. Google, Bing και Yahoo!), ψηφιακές πλατφόρμες βίντεο (π.χ. YouTube, Vimeo και Dailymotion), εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων (π.χ. WhatsApp, WeChat και Facebook Messenger) και δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη ( ChatGPT, Google Gemini και Perplexity).
Με βάση τα δεδομένα ερευνών στις- ενδεικτικά- οκτώ χώρες (Αργεντινή, Βραζιλία, Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Γερμανία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ), μελετώντας τις συμπεριφορές της κοινής γνώμης στη χρήση πέντε κυρίαρχων πλατφορμών, διαπιστώθηκε ότι οι μηχανές αναζήτησης είναι η πιο διαδεδομένη πλατφόρμα για ειδήσεις (45%), ακολουθούμενη από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (41%) και τα διαδικτυακά βίντεο (30%).
Οι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων (15%) και η δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη (7%) δεν χρησιμοποιούνται ευρέως για το σκοπό αυτό.
Οι ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και οι εφαρμογές ειδήσεων (59%) και η τηλεόραση (57%) εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ευρύτερα από οποιονδήποτε μεμονωμένο τύπο πλατφόρμας.
Η χρήση των ειδησεογραφικών πρακτορείων και των ψηφιακών πλατφορμών για την άντληση ειδήσεων και πληροφοριών είναι σε μεγάλο βαθμό αλληλένδετες, δεν είναι δηλαδή είτε το ένα είτε το άλλο.
Οι περισσότεροι ερωτηθέντες – μεταξύ 52% και 82% ανάλογα με τη χώρα – αναφέρουν ότι λαμβάνουν ειδήσεις από τις πολιτικές εξελίξεις και πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν από πλατφόρμες και διαδικτυακά/εξωδικτυακά ειδησεογραφικά πρακτορεία, εν μέρει επειδή οι πλατφόρμες φιλοξενούν περιεχόμενο από ειδησεογραφικά πρακτορεία.
Μόνο μια μικρή μειοψηφία της τάξης του 10% ή λιγότερο βασίζεται αποκλειστικά σε πλατφόρμες ή, συνηθέστερα, μόνο σε ειδησεογραφικά πρακτορεία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τις ψηφιακές πλατφόρμες ως πηγή ειδήσεων και πληροφοριών για την πολιτική.
Μόλις το ένα τρίτο εμπιστεύεται τα ιντερνετικά βίντεο (37%) και μόλις το ένα τρίτο εμπιστεύεται τις εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων (31%).
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα εμπιστεύεται το 30% και τη γεννητική τεχνητή νοημοσύνη το 27%.
Οι μηχανές αναζήτησης αποτελούν εξαίρεση, τις οποίες εμπιστεύεται μια οριακή πλειοψηφία (55%).
Τις πλατφόρμες, στο σύνολο τους, τείνουν να εμπιστεύονται περισσότερο ως πηγή πολιτικών ειδήσεων και πληροφοριών οι νεότεροι ηλικιακά άνθρωποι και, σε μικρότερο βαθμό, οι άνδρες και οι πολίτες συντηρητικών πολιτικών πεποιθήσεων.
Τα μοτίβα αυτά μπορεί να διαφέρουν ανά χώρα, σημειώνουν οι ερευνητές καιν αναφέρουν ως παραδείγματα τις περιπτώσεις της Γερμανίας, της Βραζιλίας και των ΗΠΑ, όπου τις μηχανές αναζήτησης εμπιστεύονται περισσότερο άνθρωποι αριστερών πεποιθήσεων.
Η εξάπλωση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο βρίσκεται στην κορυφή του καταλόγου, με το 87% να εκφράζει ανησυχία, ακολουθούμενη από την ανησυχία για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη δημιουργία ψεύτικου περιεχομένου (84%).
Οι ανησυχίες για τη χρήση προσωπικών δεδομένων από μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας παραμένουν επίσης υψηλές σε ποσοστό 80%. Αντίθετα, τα ζητήματα γύρω από την ελευθερία της έκφρασης εμφανίζουν ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα ανησυχίας.
Πεποίθηση σημαντικής μερίδας της κοινής γνώμης είναι πως οι θεσμικοί φορείς που χαράσσουν πολιτική δεν δίνουν μεγάλη προσοχή σε κρίσιμους τομείς.
Περισσότεροι από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων θεωρούν ότι τομείς όπως η παραπληροφόρηση (39%), η κατάχρηση της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης (38%) και ο χειρισμός των προσωπικών δεδομένων από τις εταιρείες τεχνολογίας (36%) τυγχάνουν πολύ λίγης προσοχής από την πολιτεία.
Η πλειοψηφία σε κάθε χώρα πιστεύει ότι οι πλατφόρμες πρέπει να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την προβολή ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών που δημοσιεύονται από τους χρήστες τους.
Η αντίληψη αυτή είναι ιδιαιτέρως αυξημένη στη Νότια Κορέα (77% για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και 79% για τα δίκτυα βίντεο) και την Ιαπωνία (73% τόσο για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και για τα βίντεο στο διαδίκτυο), ενώ μια ελαφρώς μικρότερη πλειοψηφία στις ΗΠΑ (65%) λέει το ίδιο για τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Παρά την – γενικά – χαμηλή εμπιστοσύνη και τη διάχυτη ανησυχία για διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με την πολιτική, σημαντικός αριθμός πολιτών αξιολογεί ότι οι πλατφόρμες έχουν θετικό αντίκτυπο στους ίδιους προσωπικά αλλά και στο κοινωνικό σύνολο.
Διαβάστε επίσης
ΕΡΤικό ρεφλέξ για τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία
Μη χάσετε το «Ποντίκι» που κυκλοφορεί την Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου
