Ο Βρετανός ηγέτης εν καιρώ πολέμου Ουίνστον Τσόρτσιλ είπε κάποτε ότι ήταν αισιόδοξος, καθώς δεν είχε νόημα να είναι κάτι άλλο. Η χρονιά που έρχεται στην Ουκρανία προκάλεσε άγρια, ίσως εσκεμμένη, θετικότητα από το Κίεβο και – δημόσια τουλάχιστον – σε μέρη του ΝΑΤΟ ότι ο επερχόμενος Λευκός Οίκος Τραμπ μπορεί να επιφέρει ουσιαστική, διπλωματική αλλαγή.
Σύμφωνα με ανάλυση του CNN, έχουν ελάχιστες επιλογές, καθώς η έκταση της αμερικανικής υποστήριξης θα κρίνει την έκβαση αυτού του πολέμου, και ο στενός κύκλος του Τραμπ απέχει πολύ από το να πειστεί, αν δεν είναι ήδη απρόθυμος, να συνεχίσει το σημερινό, σχεδόν επαρκές επίπεδο υποστήριξης της κυβέρνησης Μπάιντεν. Ωστόσο, το ιστορικό της Μόσχας στις διαπραγματεύσεις και την ειρήνη κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας πολέμου στην Ουκρανία θα πρέπει να αποδειχθεί λόγος για μεγάλη προσοχή, αν όχι για κυνισμό.
Ο Κιθ Κέλογκ, απεσταλμένος του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ στην Ουκρανία, έχει από καιρό επικαλεστεί τις βασικές αρχές της ειρηνευτικής συμφωνίας ενός …αισιόδοξου, σε ένα έγγραφο που έγραψε για μια ομάδα προβληματισμού τον περασμένο Απρίλιο. Περιλαμβάνει κατάπαυση του πυρός, την έναρξη συνομιλιών ως προϋπόθεση για περαιτέρω στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία και μια πιθανή αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, για να διασφαλιστεί ότι οι τρέχουσες γραμμές του μετώπου θα παγώσουν. Το σχέδιο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη συνενοχή της Μόσχας στον τερματισμό του πολέμου με όρους που επινόησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και δεν επιλύει το κύριο πρόβλημα που αξιολογεί ότι η Ουκρανία χρειάζεται περισσότερα όπλα από όσα μπορεί άνετα να προσφέρει το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ εξετάζουν τις προτάσεις του Κέλογκ με κάποια σοβαρότητα, τουλάχιστον, όπως φαίνεται.
Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος άμυνας είπε στο CNN ότι έγιναν «ενεργές συζητήσεις» σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να αναπτύξουν στρατεύματα για να βοηθήσουν σε μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, εάν γίνει μέρος οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας, και τους ζητηθεί. Δυτικοί αξιωματούχοι επανέλαβαν την άποψή τους ότι η Μόσχα παραμένει απρόθυμη να ανοίξει μια σύγκρουση πλήρους κλίμακας με το ίδιο το ΝΑΤΟ.
Ίσως η παρουσία κάποιων στρατευμάτων του ΝΑΤΟ κατά μήκος των μετώπων της Ουκρανίας θα μπορούσε να εμποδίσει το Κρεμλίνο να προσπαθήσει να προχωρήσει – παρά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός – όπως έχει προσπαθήσει στο παρελθόν. Τη Δευτέρα, ο Πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι είπε ότι συζήτησε με τον Γάλλο ομόλογό του, Εμμανουέλ Μακρόν, την ανάπτυξη «συνεργαζόμενων δυνάμεων» στρατευμάτων στην Ουκρανία. Το Παρίσι διατύπωσε πρόσφατα την ιδέα των γαλλικών στρατευμάτων στην Ουκρανία για εκπαίδευση, αλλά τα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης προχώρησαν περισσότερο για να υποθέσουν ότι αυτό μπορεί να αναφέρεται στην ανάπτυξη μιας ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ.
Την Κυριακή, ο εισερχόμενος σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, βουλευτής των ΗΠΑ Μάικ Βαλτς, σχολίασε στο ABC News: «Όλοι γνωρίζουν ότι αυτό πρέπει να τελειώσει με κάποιο τρόπο διπλωματικά». Τα σχόλιά του αξιοποιήθηκαν από τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ την Τρίτη, ο οποίος είπε ότι σήμαινε ότι η ομάδα Τραμπ αντιμετώπιζε «την πραγματικότητα επί τόπου», ανέφερε το Reuters.
Ο Τραμπ θα κληρονομήσει μια συμμαχία του ΝΑΤΟ για την οποία έχει εκφράσει σκεπτικισμό και όπου η ενότητα του μηνύματος για την υποστήριξη της Ουκρανίας αρχίζει να καταρρέει. Ενώ ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς έσπασε μήνες διπλωματικής απομόνωσης του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν με ένα τηλεφώνημα τον Νοέμβριο, τα πιο ανατολικά μέλη του ΝΑΤΟ έχουν πλήρη επίγνωση της απειλής ενός Κρεμλίνου που θα αποτολμούσε μερικώς τηρούμενες εκεχειρίες και παραμένουν επικεντρωμένα στη διαρκή ήττα της Μόσχας, ως τον καλύτερο τρόπο για να εγγυηθεί την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Η Κάγια Κάλλας, πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας και νυν Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Εξωτερικές Υποθέσεις και Πολιτική Ασφάλειας, είπε στο CNN από τη Ρώμη, ότι πίστευε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε ακόμα να κερδίσει με τη σωστή βοήθεια.
«Το διακύβευμα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι εξαιρετικά υψηλό», είπε. «Η κλίμακα των υβριδικών επιθέσεων στην Ευρώπη έχει ήδη αυξηθεί και η ήττα της Ουκρανίας θα μας κόστιζε πολύ περισσότερο από τη βοήθεια.
Ο Πούτιν έχει δείξει πλήρη περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου και δεν μπορεί να τον εμπιστευτεί κανείς. Χωρίς αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας, οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός είναι πιθανό να αποτύχει. Η Ρωσία απλώς θα επανεξοπλιστεί και θα ξαναεπιτεθεί». Μια κακή συμφωνία ειρήνης «θα οδηγήσει μόνο σε περισσότερο πόλεμο, όπως και πριν», πρόσθεσε. «Πρέπει να διδαχθούμε από το παρελθόν και να διασφαλίσουμε ότι οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία είναι βιώσιμη».
Ελαττωματική διαδικασία
Οι προηγούμενες δεσμεύσεις της Ρωσίας για ειρήνη στην Ουκρανία δεν τηρήθηκαν, υποδηλώνοντας ότι η κατάπαυση του πυρός μπορεί να είναι μόνο κατ’ όνομα. Στην αρχική εισβολή του 2014, η Κριμαία καταλήφθηκε από μια μικρή δύναμη ανδρών που κατέκλυσαν τις ουκρανικές βάσεις στη χερσόνησο, ενώ αρνήθηκαν ότι ήταν Ρώσοι στρατιωτικοί. (Ο Πούτιν παραδέχτηκε αργότερα ότι ήταν).
Οι «εξεγέρσεις» υπό την ηγεσία των μισθοφόρων που κατέλαβαν τμήματα της περιοχής του Ντονμπάς τους επόμενους μήνες ήταν επίσης ένα μη πειστικό φύλλο συκής για την προσάρτηση της Μόσχας. Η Ρωσία συχνά επιδίωκε με ενθουσιασμό τους στρατιωτικούς της στόχους ενώ μιλούσε για ειρήνη, και τον Φεβρουάριο του 2015 ολοκλήρωσε την προέλασή της στη στρατηγική πόλη Debaltseve, ακριβώς στη μέση των ειρηνευτικών συνομιλιών στο Μινσκ, καταλαμβάνοντας τελικά την πόλη κατά τις πρώτες ημέρες της εκεχειρίας.
Όσοι ήταν εκεί, θυμούνται μια ελαττωματική διαδικασία. Ο Alexander Hug, ο οποίος διηύθυνε την αποστολή παρακολούθησης του ΟΑΣΕ στο έδαφος που επέβλεπε τις εκεχειρίες του 2014-15, είπε στο CNN: «Καμία κατάπαυση του πυρός δεν είναι τέλεια. Είναι βέβαιο ότι θα συμβούν παραβιάσεις. Το βασικό ερώτημα είναι τι προβλέπει η συμφωνία όσον αφορά τις κυρώσεις και τα διορθωτικά μέτρα».
Πρόσθεσε, «οι καταστάσεις τότε και τώρα δεν είναι ίδιες», αλλά ότι «τα βασικά μαθήματα που αντλήθηκαν πριν από 10 χρόνια παραμένουν έγκυρα και σήμερα».
Η αφήγηση της Μόσχας έχει επίσης αλλάξει δραστικά την τελευταία δεκαετία, όπως και το ποσοστό των θυμάτων της. Το 2014, ο Πούτιν συχνά προσποιείται ότι δεν είχε κανέναν έλεγχο στις «αποσχιστικές εξεγέρσεις» και ο ρωσικός στρατός υπέστη σχετικά λίγες απώλειες για σημαντικά εδαφικά κέρδη. Δυτικοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι τα αυξανόμενα κέρδη της Ρωσίας στην πρώτη γραμμή προσθέτουν έως και 1.500 θανάτους και τραυματισμούς την ημέρα και ο απολογισμός πλησιάζει τα 700.000 θύματα στον πόλεμο, σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το Κρεμλίνο έχει επίσης χαρακτηρίσει τον πόλεμο ως μια υπαρξιακή μάχη ενάντια σε όλο το ΝΑΤΟ. Από την άλλη πλευρά, το ΝΑΤΟ δεν έχει ακόμη δεσμεύσει στρατεύματα στη σύγκρουση, μόνο τον λιγότερο επιθυμητό εξοπλισμό του. Αυτή η ανισορροπία στο πώς γίνεται αντιληπτή η σύγκρουση θα παραμορφώσει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Και μπορεί να καταστήσει πιο δύσκολο για τον Πούτιν να αποδεχτεί μικρές παραχωρήσεις από το Κίεβο στις συνομιλίες και μάλλον να επιδιώξει μεγαλύτερα κέρδη.
Γρήγορες απώλειες ζωών
Υπάρχουν ελπίδες ότι η απρόβλεπτη κατάσταση του Τραμπ και η προφανής επιθυμία του να αποφύγει μια κατάσταση συγκρίσιμη με την αποχώρηση από την Καμπούλ, θα μπορούσε να τον οδηγήσει σε σημείο να δει τον Πούτιν να αποτυγχάνει. Αλλά αυτό θα απαιτούσε από τον εκλεγμένο πρόεδρο να αντιστρέψει δύο βασικές σταθερές στη συμπεριφορά του: την επιθυμία να μην αναστατώσει δημόσια τον επικεφαλής του Κρεμλίνου και να μειώσει τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών σε εξωτερικές συγκρούσεις.
Το Κίεβο και άλλα μέλη του ΝΑΤΟ επιθυμούν να προκαλούν την ιδέα της «ειρήνης μέσω της ισχύος». Αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτού του έτους είναι μια αργή, ακόμη και βασανιστική, διπλωματική διαδικασία κατά την οποία η ατελής τήρηση της εκεχειρίας από τον Πούτιν και πιθανώς συνεχιζόμενα μικρά εδαφικά κέρδη, αφήνουν τους συμμάχους της Ουκρανίας διχασμένους και ανίκανους να αποφασίσουν ποιο επίπεδο παραβίασης θα άξιζε την πλήρη ανάμειξη του ΝΑΤΟ ως αντίποινα.
Και από τη στιγμή που η ενότητα του ΝΑΤΟ και η ένταση της υποστήριξης προς το Κίεβο αρχίζει να καταρρέει και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αρχίζουν να αλλάζουν, μπορεί να είναι δύσκολο να αναζωπυρωθεί. Ο Πούτιν το γνωρίζει αυτό. Αλλά μόνο που τώρα έχει έναν τόσο εμφανή «υποστηρικτή» στον Λευκό Οίκο όπως ο Ντόναλντ Τραμπ.
Ο χρόνος μπορεί να μην είναι εξ ολοκλήρου με το μέρος του Πούτιν, δεδομένης της γρήγορης απώλειας ρωσικών ζωών. Αλλά φέτος, ο επικεφαλής του Κρεμλίνου θα δει τη μία σταθερά – την ενιαία υποστήριξη του ΝΑΤΟ για την Ουκρανία να μεταμορφώνεται στην αργή, γενναιόδωρη διπλωματία που εκμεταλλεύτηκε το 2014. Αυτό, σε συνδυασμό με τη βάναυση ρωσική επιμονή στο πεδίο της μάχης, μπορεί να είναι αρκετή για να τον οδηγήσει στη νίκη που χρειάζεται.
