Στις 16 Οκτωβρίου 1923, σ’ ένα γκαράζ στην Καλιφόρνια, άρχισε η θρυλική πορεία της εταιρείας Disney, που κυριάρχησε στον φαντασμαγορικό κόσμο του θεάματος σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Ο Γουόλτ Ντίσνεϊ, το τελευταίο αγόρι μιας πολύτεκνης οικογένειας, γεννήθηκε στο Σικάγο στις 5 Δεκεμβρίου 1901. Στην παιδική του ηλικία πουλούσε εφημερίδες στο επαρχιακό πρακτορείο διανομής του πατέρα του, στο Κάνσας. Μεγαλώνοντας δοκιμάστηκε σε μια σειρά επαγγελμάτων. Στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε ως οδηγός ασθενοφόρου και το 1920 πήρε την απόφαση που θα άλλαζε ριζικά τη ζωή του, γράφοντας τη δική του, γεμάτη επιτυχίες, ιστορία στον κινηματογράφο.
Ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα στον χώρο των κινουμένων σχεδίων κερδίζοντας 40 δολάρια την εβδομάδα. Έναν χρόνο αργότερα, δανειζόμενος ένα κεφάλαιο, ιδρύει την πρώτη δική του εταιρεία παραγωγής κινουμένων σχεδίων, τη Laugh-Ο-gram. Το 1923 μετακομίζει στο Λος Άντζελες και στήνει το δικό του στούντιο σ’ ένα γκαράζ. Εκεί εμπνέεται και σχεδιάζει τους πρώτους ήρωές του.
Ο Όσβαλντ, ο Τυχερός Λαγός, είναι ο πρώτος επιτυχημένος χαρακτήρας του. Έπειτα από 26 ταινίες, η τύχη φάνηκε να εγκαταλείπει τον λαγό και μαζί με αυτόν και τον δαιμόνιο και πάντα ανήσυχο Γουόλτ… Μπροστά στη διαφαινόμενη καταστροφή ο Ντίσνεϊ δεν δίστασε να παραχωρήσει τα δικαιώματα του λαγού στον Γουόλτερ Μιντζ και να επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στη δημιουργία ενός νέου ήρωα. Ήξερε ήδη ότι ο χώρος της σόουμπιζ ήταν αδηφάγος και δεν συγχωρούσε καμία ολιγωρία.
Έτσι ο Ντίσνεϊ επανήλθε στον κόσμο του θεάματος με έναν νέο ήρωα, αυτήν τη φορά με έναν ανθρωπόμορφο ποντικό, που έμελλε να γίνει η πιο γνωστή και οικεία φιγούρα στον κόσμο – για μικρούς και μεγάλους. Έτσι, απ’ το πενάκι του Ντίσνεϊ δημιουργήθηκε ο θρυλικός Μίκυ Μάους. Αυτή τη φορά, η μεγάλη επιτυχία θα είχε μακρύ δρόμο να διανύσει, ο οποίος συνεχίζεται έως τις μέρες μας!
Μίκυ, Ντόναλντ, Γκούφι και η παλιοπαρέα!
Το δίχως άλλο ο Μίκυ αποδείχτηκε ένας από τους διαχρονικότερους ήρωες του Ντίσνεϊ, αφού ακόμα και στις μέρες μας η παρουσία του ενθουσιάζει μικρούς και μεγάλους. Γεννήθηκε το 1928 από τον Γουόλτ Ντίσνεϊ και τον Ουμπ Άιγουερκς. Λέγεται μάλιστα πως ο Ντίσνεϊ συνέλαβε την ιδέα να χρησιμοποιήσει ένα ποντίκι ως πρωταγωνιστή ταξιδεύοντας από τη Νέα Υόρκη στο Χόλιγουντ μαζί με τη γυναίκα του, Λίλιαν.
Η πρώτη εκδοχή σε στριπ (κόμικς) του Μίκυ ανήκει στον Άιγουερκς. Ο δαιμόνιος ποντικός έχει εμφανιστεί σε περισσότερες από 120 ταινίες, πέντε από τις οποίες είναι μεγάλου μήκους. Το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Μίκυ Μάους έγινε στην ταινία «Ατμόπλοιο Γουίλι», διάρκειας επτά λεπτών, που προβλήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 18 Νοεμβρίου 1928 και ήταν η πρώτη ομιλούσα ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου. Σ’ αυτήν την ταινία, ο Μίκυ υποδυόταν τον καπετάνιο ενός πλοίου. Κέρδισε τρεις υποψηφιότητες και ένα ειδικό Όσκαρ, το οποίο απονεμήθηκε στον δημιουργό του, τον Γουόλτ Ντίσνεϊ.
Ένας επίσης πολύ γνωστός και αγαπημένος χαρακτήρας της Ντίσνεϊ είναι και ο περίφημος Ντόναλντ Ντακ, μάλλον το πιο διάσημο παπί που υπήρξε ποτέ. Πρωτοεμφανίστηκε το 1934 και σχεδιάστηκε από τους Αρτ Μπάμπιτ και Ντικ Χουέμερ. Μέχρι το 1995 ο Ντόναλντ έπαιξε σε περισσότερες από 175 ταινίες, διατηρώντας το ρεκόρ συμμετοχών από όλους τους ήρωες του Ντίσνεϊ.
Στην αμερικανική ονομασία «Goofy» η ετυμολογία προέρχεται από το «goof», που σημαίνει ανόητος. Έτσι ο γνωστός σκύλος Γκούφι παρουσιάζεται ως γκαφατζής, χαζούλης και αδέξιος. Στις περισσότερες ταινίες είναι στο πλευρό του επιστήθιου φίλου του, Μίκυ. Ο Γκούφι σχεδιάστηκε από τον Αρτ Μπάμπιτ. Από τη δεκαετία του 1920 έως και τις μέρες μας έχουν γεννηθεί μια σειρά παγκοσμίως αναγνωρίσιμοι ήρωες, των οποίων οι χαρακτήρες γοητεύουν διαχρονικά ανθρώπους όλων των ηλικιών.
Η Χιονάτη και… τα 22 Όσκαρ!
Η περίφημη και διαχρονική, όπως αποδείχτηκε, Χιονάτη άρχισε να σχεδιάζεται το 1934 για να ολοκληρωθεί τρία χρόνια αργότερα. Η μεγάλη εμπορική επιτυχία αποδείχθηκε αποφασιστικής σημασίας τόσο για τον ίδιο τον Ντίσνεϊ όσο και για την εταιρεία του. Παρά το γεγονός ότι δεν έλειψαν οι επικρίσεις από τον Τύπο, η «Χιονάτη» κέρδισε οκτώ Όσκαρ, τα οποία απένειμε στον Ντίσνεϊ η μικρή σταρ Σίρλεϊ Τεμπλ. Το Χόλιγουντ δεν μπορούσε να κρύψει τον θαυμασμό του για τον ταλαντούχο δημιουργό, που συνέχισε απτόητος!
Ακολουθεί ο Πινόκιο, που για πολλούς είναι η καλύτερη ταινία του, και μια άκρως φιλόδοξη παραγωγή με τίτλο «Φαντασία», όπου γίνεται μια προσπάθεια να εικονογραφηθούν με κινούμενα σχέδια μερικά από τα δημοφιλέστερα μοτίβα της κλασικής μουσικής. Το αποτέλεσμα υπήρξε εντυπωσιακό και θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι με τη «Φαντασία» ο Ντίσνεϊ δημιούργησε το πρώτο βιντεοκλίπ στην ιστορία της μουσικής. Ωστόσο, και εδώ δεν έλειψαν οι ισοπεδωτικές επικρίσεις:
● Ο σπουδαίος ιστορικός του κινηματογράφου Τζορτζ Σαντούλ ισχυρίστηκε ότι ο Ντίσνεϊ με αυτό το εγχείρημα «ποδοπάτησε τη μουσική με την αλαζονική βαρύτητα και αυτάρκεια των ιπποπόταμων, τους οποίους έντυσε σαν χορεύτριες για να διακωμωδήσουν ένα παλιό ιταλικό μπαλέτο του Πονκιέλι».
● Το ίδιο επικριτικός και οξύς υπήρξε ο θεωρητικός της μουσικής Έρνεστ Λίνγκρεν όταν έγραφε: «Η μεταχείριση της Ποιμενικής από τον Ντίσνεϊ ήταν τόσο καταστρεπτική για το μουσικό μου αίσθημα, ώστε για καιρό φοβόμουν ότι δεν θα μπορούσα να σβήσω απ’ το μυαλό μου τις εικόνες του και ότι η χαρά που ώς τότε δοκίμαζα όταν άκουγα τον Μπετόβεν θα είχε καταστραφεί για πάντα».
Ωστόσο αυτές οι επικρίσεις δεν μπόρεσαν να σκιάσουν την τεράστια παγκόσμια επιτυχία που γνώριζε κάθε ταινία του Ντίσνεϊ, ο οποίος στη διάρκεια της ζωής του πρόλαβε να γυρίσει συνολικά 600 ταινίες και να κερδίσει 22 Όσκαρ! Επίσης σπουδαίες ταινίες υπήρξαν ο «Μπάμπι», «Η Λαίδη και ο Αλήτης», «Το βιβλίο της ζούγκλας» και η «Σταχτοπούτα».
Walt Disney Pictures
Η διάσημη και κερδοφόρα Walt Disney Pictures (όπως μετονομάστηκε το 1983 η Walt Disney Productions, που ιδρύθηκε το 1929), συνεχίζει αυτό που άρχισε η εταιρεία Disney, που ίδρυσε ο Γουόλτ το 1923 μαζί με τον αδελφό του Ρόι. Πρόκειται πλέον για έναν γίγαντα στον τομέα της ψυχαγωγίας, ο οποίος το 2006 έκανε τζίρο 35 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Διατηρεί προσωπικό 133.000 υπαλλήλων και εξακολουθεί να καταγράφει σημαντικές επιτυχίες.
Η δεκαετία από το 1989 μέχρι το 1999 θεωρείται μια από τις πιο επιτυχημένες στην ιστορία της εταιρείας. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου η Disney δημιούργησε μια σειρά ταινιών που γνώρισαν παγκόσμια επιτυχία: «Η Μικρή Γοργόνα» (1989), «Μπερνάρ και Μπιάνκα – Περιπέτειες στην Άκρη της Γης» (1990), «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» (1991), «Αλαντίν» (1992), «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών» (1994), «Ποκαχόντας» (1995), «Η Παναγία των Παρισίων» (1996), «Ηρακλής: Πέρα από τον μύθο» (1997), «Μουλάν» (1998) και «Ταρζάν» (1999). Ακολούθησαν το «Toy Story» και οι «Πειρατές της Καραϊβικής», η πρώτη ακατάλληλη ταινία (Κ-13) στην ιστορία της Disney.
Η εταιρεία από την πρώτη μέρα της λειτουργίας της μέχρι και σήμερα έχει δημιουργήσει χιλιάδες κινούμενα σχέδια μικρού και μεγάλου μήκους, αλλά πολύ λιγότερες έχουν προβληθεί αυτοτελείς στον κινηματογράφο, ενώ 44 ταινίες της χαρακτηρίστηκαν ως κλασικές (Walt Disney Classics).
Το Αμερικανικό Όνειρο
Ο Ντίσνεϊ πέθανε στις 15 Σεπτεμβρίου 1966 σε ηλικία 65 ετών. Στη διάρκεια της μεγάλης του καριέρας στο Χόλιγουντ, που κράτησε 43 χρόνια, αναδείχτηκε κορυφαία φυσιογνωμία της σόουμπιζ. Υπήρξε ο δημιουργός της λαϊκής ψυχαγωγίας, μια εμπνευσμένη, το δίχως άλλο, προσωπικότητα που εξέφρασε τη μαζική κουλτούρα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.
Πειραματίστηκε με τις νέες τεχνολογίες, ασχολήθηκε με το κόμικς, το οποίο θεωρούσε τον κινηματογράφο των φτωχών, οραματίστηκε και δημιούργησε το πρώτο τεράστιο πάρκο διασκέδασης, ένα μέρος όπου οι μικροί επισκέπτες, τους οποίους θα συνόδευαν οι μεγάλοι, θα έβρισκαν αποκλειστικά αναφορές στο σύμπαν του κινηματογραφικού του κόσμου και του αντίστοιχου των κόμικς.
Το πάρκο άνοιξε τις πύλες του το 1955 και ήταν το πρώτο από μια σειρά πανομοιότυπων πάρκων που θα δημιουργούνταν σε διάφορα μέρη του κόσμου και που έγιναν γνωστά με την ονομασία «Ντίσνεϊλαντ». Πρόκειται ίσως για τον ευφυέστερο εκφραστή του Αμερικανικού Ονείρου, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από τις ταινίες που λατρεύτηκαν σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη.
Πολυπολιτισμικότητα και Disney
Η Disney υπήρξε διαχρονικά ένας πολυπολιτισμικός οργανισμός, που αντλούσε έμπνευση από ιστορίες και πολιτισμούς από όλο τον κόσμο – παρά τα όσα λένε οι κατήγοροί της ότι είναι ένας συντηρητικός οργανισμός που αποφεύγει τη συμπερίληψη. Η συμπερίληψη μάλιστα είναι μια λέξη που χαρακτήριζε την Disney όταν οι υπόλοιπες εταιρείες παραγωγής ταινιών δεν είχαν ασχοληθεί με το concept.
Από τον Αλαντίν, που φέρνει στη ζωή τη μαγεία της Μέσης Ανατολής, μέχρι τη Μουλάν, που αντλεί από την πλούσια κληρονομιά της Κίνας, η Disney προσπάθησε να παρουσιάσει ήρωες και αφηγήσεις που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές κουλτούρες. Παράλληλα, μέσα από τις ιστορίες της, προώθησε το μήνυμα ότι η αληθινή ομορφιά βρίσκεται στην καρδιά και την ψυχή ενός ανθρώπου.
Εμβληματικές ταινίες όπως η «Πεντάμορφη και το Τέρας» και ήρωες όπως ο Κουασιμόδος δείχνουν πως η εμφάνιση είναι δευτερεύουσα μπροστά στις αξίες της καλοσύνης, της αγάπης και της εσωτερικής ομορφιάς.
Ωστόσο πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι πολλές από αυτές τις ταινίες δημιουργήθηκαν δεκαετίες πριν, όταν ίσχυαν διαφορετικές κοινωνικές αντιλήψεις. Ενώ συχνά η αναθεώρηση της ιστορίας είναι σημαντική για την κατανόηση των λαθών του παρελθόντος, είναι εξαιρετικά προβληματικό το να θυσιάζουμε την τέχνη στον βωμό της woke κουλτούρας.
Οι ταινίες της Disney αντανακλούν την εποχή τους, αλλά ταυτόχρονα κατάφεραν να είναι προοδευτικές και ρηξικέλευθες και να μεταφέρουν διαχρονικά μηνύματα. Η επιδίωξη μιας τέχνης που ευθυγραμμίζεται με τις σύγχρονες αξίες δεν σημαίνει πως πρέπει να απορρίψουμε την πολιτισμική κληρονομιά αυτών των έργων. Αντίθετα, μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε ως ευκαιρίες διαλόγου για το πώς έχει εξελιχθεί η κοινωνία μας.
Η τέχνη πρέπει να είναι ελεύθερη να εκφράζει τις διαφορετικές πτυχές της ανθρώπινης φύσης. Οποιαδήποτε απόπειρα «διόρθωσης» της τέχνης εκ των υστέρων κινδυνεύει να αλλοιώσει τη δημιουργική της ουσία. Η Disney, ως ένας από τους μεγαλύτερους παραμυθάδες του κόσμου, έχει καταφέρει να γεφυρώσει πολιτισμούς και γενιές, προσφέροντας αφηγήσεις που δεν είναι μόνο προϊόντα της εποχής τους, αλλά και διαχρονικά μαθήματα για την ανθρώπινη ψυχή.
Διαβάστε επίσης
Θάνος Μικρούτσικος: Κυκλοφόρησε το τραγούδι «Το Τραίνο» με αφορμή τα 5 χρόνια από τον θάνατό του
