Συζητήσεις για τις αιτήσεις ασύλου Σύρων προσφύγων στη χώρα μας αλλά και σε όλη την Ευρώπη προκάλεσε από την πρώτη στιγμή η πτώση του καθεστώτος Άσαντ. Η διαδικασία αιτήσεων ασύλου «παγώνει» προσωρινά για χιλιάδες Σύρους που βρίσκονται στη χώρα μας, καθώς η βασική επιχειρηματολογία για τις αιτήσεις ασύλου τους, οι διώξεις από το καθεστώς Άσαντ, ενδεχομένως να είναι αβάσιμη.
Η κατάσταση στη Συρία είναι ακόμα ιδιαίτερα ρευστή καθώς η νέα ηγεσία που έχει προκύψει αφενός αυτοαποκαλείται προσωρινή και αφετέρου δεν έχει δώσει δείγματα γραφής διακυβέρνησης.
Λόγω των πρόσφατων εξελίξεων που έχουν δημιουργήσει αβεβαιότητα, η Υπηρεσία Ασύλου κάνει συγκεκριμένη εισήγηση από την προηγούμενη εβδομάδα στον υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, ο οποίος διαβίβασε την εισήγηση αυτή στην ανώτερη πολιτική ηγεσία και το ΚΥΣΕΑ.
«Η εισήγηση της Υπηρεσίας Ασύλου αναφέρει ότι λόγω των τελευταίων εξελίξεων στη Συρία και επειδή ακριβώς υπάρχει μια πολύ έντονη αβεβαιότητα και ρευστότητα ως προς τη νέα κατάσταση στην χώρα της Συρίας, δεν μπορούμε και δεν είμαστε σε θέση ως υπηρεσία να προχωρήσουμε στην έκδοση αποφάσεων ασύλου για υπηκόους Συρίας. Και δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό γιατί θα πρέπει να ξέρετε ότι κάθε απόφαση ασύλου είναι εξατομικευμένη και βασίζεται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του αιτούντος, τα οποία σχετίζονται με τη χώρα καταγωγής του, δηλαδή τι συνθήκες επικρατούν στην Συρία. Λοιπόν, όλες μας οι αποφάσεις μέχρι πρότινος είχανε να κάνουνε σε μεγάλο ποσοστό με πιθανές διώξεις που αντιμετωπίζουν οι Σύροι από το καθεστώς του Άσαντ. Το καθεστώς αυτό πλέον δεν υφίσταται, οπότε θα πρέπει να επανεξεταστεί και να επαναξιολογηθεί αυτή τη στιγμή η κατάσταση στη Συρία. Οι αποφάσεις μας δεν βασίζονται σε εικασίες, ούτε υποψίες, ούτε σε σπέκουλα. Χρειαζόμαστε συγκεκριμένες αξιόπιστες πηγές και αναφορές και δεν αναφέρομαι σε δημοσιογραφική κάλυψη του γεγονότος. Αναφερόμαστε σε υλικό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για το Άσυλο και ούτω καθεξής. Κάτι τέτοιο στην παρούσα φάση δεν έχουμε στα χέρια μας, αλλά και δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στην έκδοση αποφάσεων», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Διοικητής της Ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου, Μάριος Καλέας.
Για το λόγο αυτό μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση και να ληφθούν νέες αποφάσεις με βάση αξιόπιστες πηγές η Υπηρεσία Ασύλου θα δέχεται τα αιτήματα από τους Σύρους, όπως υποχρεούται από τη Σύμβαση της Γενεύης αλλά δεν θα εκδίδει τελικές αποφάσεις. «Δηλαδή όποιος Σύρος έρθει σήμερα στη Σάμο για παράδειγμα ή στη Λέσβο στο Φυλάκιο Ορεστιάδας να μπορεί να υποβάλλει το αίτημα ασύλου, να καταγραφεί αυτό, να πρωτοκολληθεί, να μπορεί ο άνθρωπος να υποβάλει όποια δικαιολογητικά θέλει, να περάσει από τη συνέντευξη ασύλου, να ακούσουμε τους λόγους για τους οποίους δεν επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα του, αλλά όσον αφορά την έκδοση της απόφασης, που είναι και το τελικό στάδιο, εκεί να υπάρχει μια μέχρι νεωτέρας αναστολή της διαδικασίας, προκειμένου να δούμε πώς θα ξεκαθαρίσει και πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Καλέας.
Οι εθελούσιες επιστροφές
Όσον αφορά τις εθελούσιες επιστροφές, οποιοσδήποτε Σύρος στην Ελλάδα και σε οποιοδήποτε κράτος – μέλος μπορεί να παραιτηθεί από το αίτημά του ή από το καθεστώς του και να επιστρέψει στη χώρα του.
Εκτιμάται ότι μετά την πτώση του Άσαντ, μόλις ξεκαθαρίσει η κατάσταση και οι συνθήκες δημιουργούν ένα κλίμα ασφάλειας, Σύροι που βρίσκονται εκτοπισμένοι σε όλη την Ευρώπη θα θελήσουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Αλλά ο αριθμός αυτός είναι ακόμα χαμηλός μόλις μια εβδομάδα μετά την πτώση του καθεστώτος.
Σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, τρεις Σύροι πρόσφυγες από δομές φιλοξενίας στην Ελλάδα έχουν ήδη εκφράσει την επιθυμία να επιστρέψουν στη Συρία. Ο πρώτος, από τη δομή της Φιλιππιάδας, έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών, παραιτήθηκε από το καθεστώς ασύλου που είχε αιτηθεί το φθινόπωρο του 2024. Παρά την αρχική του ανησυχία για την ασφάλεια στη Συρία, δήλωσε αποφασισμένος να επιστρέψει. Παρόμοια επιθυμία διατυπώθηκε και από έναν πρόσφυγα στη δομή της Δράμας αλλά και από ακόμα έναν στην Ελέγχόμενη Δομή στο Κουτσόχερο.
«Οι εθελούσιες επιστροφές μπορούν να λάβουν χώρα με δύο τρόπους. Είτε ο κάθε Σύρος να παραιτηθεί και να φύγει από τη χώρα, από την Ελλάδα δηλαδή, επιστρέφοντας μέσω Τουρκίας με δικά του έξοδα. Και το δεύτερο είναι μέσω του Προγράμματος Εθελούσιων Επιστροφών, το οποίο υλοποιεί ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης σε συνεργασία με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Το πρόβλημα στην περίπτωση αυτή είναι ότι προς το παρόν δεν κάνει επιστροφές εθελούσιες επιστροφές στη Δαμασκό και στη Συρία, επειδή ακριβώς υπάρχει αυτή η τεταμένη ατμόσφαιρα και αυτό το αβέβαιο κλίμα. Μόλις αποκατασταθεί θα πάρει μπρος και αυτή η διαδικασία, δηλαδή εθελούσιων επιστροφών μέσω του ΔΟΜ, οι οποίοι τους δίνουν και 1.000 ευρώ και τα αεροπορικά εισιτήρια, είναι μια άλλη δεύτερη εναλλακτική», επισημαίνει ο διοικητής της Υπηρεσίας Ασύλου.
«Όσον αφορά όμως τις αναγκαστικές επιστροφές, εκεί είναι το πρόβλημα. Για να γίνει μια αναγκαστική επιστροφή σημαίνει ότι πρώτα έχει απορριφθεί το αίτημα ασύλου που σημαίνει ότι πρέπει να έχει εκδοθεί αρνητική απόφαση ασύλου. Για να εκδοθεί αρνητική απόφαση ασύλου, σημαίνει ότι θα πρέπει να επανεκτιμηθεί η κατάσταση στη Συρία και να είναι τέτοια που η Υπηρεσία Ασύλου που είναι η αρμόδια υπηρεσία να θεωρήσει ότι δεν συντρέχουν οι λόγοι για να πάρει άσυλο», εξηγεί ο κ. Καλέας.
Στην Ελλάδα έχουν υποβληθεί συνολικά 9.328 αιτήσεις ασύλου (στις 10 Δεκεμβρίου) υπηκόων Συρίας που διαμένουν σε δομές της Υπηρεσίας Δομής και Ταυτοποίησης. Από αυτές μετά την επεξεργασία τους έχουν γίνει αποδεκτές οι 3.091, 1.550 αιτήσεις βρίσκονται στη φάση της καταγραφής ή είναι υπό καταχώρηση, 4.474 βρίσκονται υπό επεξεργασία, ενώ 213 αιτήσεις έχουν απορριφθεί.
Αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Πολλές από τις ευρωπαϊκές χώρες προχώρησαν σε πάγωμα της εξέτασης των αιτήσεων ή σχεδιάζουν να το κάνουν. Όπως δήλωσε από τις Βρυξέλλες ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νίκος Παναγιωτόπουλος μετά την συνεδρίαση του Συμβουλίου Εσωτερικών Υποθέσεων των υπουργών Εσωτερικών και Μετανάστευσης των κρατών μελών συμφωνήθηκε να αρχίσει να εκπονείται ένα σχέδιο επιστροφών, εθελοντικών στην αρχή, όποιων Σύρων πολιτών επιθυμούν να επιστρέψουν στη χώρα τους.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυες (UNCHR) εκτιμά ότι οι ευρωπαϊκές χώρες φιλοξενούν πάνω από ένα εκατομμύριο Σύρους αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, με το 59% από αυτούς να βρίσκονται στη Γερμανία. Σημαντικούς πληθυσμούς φιλοξενούν επίσης η Σουηδία, η Αυστρία, η Ελλάδα, η Ολλανδία και η Γαλλία.
Πέρυσι, περίπου 38.300 Σύροι πρόσφυγες επέλεξαν να επιστρέψουν, ανέφερε η υπηρεσία σε ετήσια επισκόπηση, σημειώνοντας ότι οι συνθήκες στο εσωτερικό της χώρας «δεν ήταν ακόμη ευνοϊκές για τη διευκόλυνση μεγάλης κλίμακας εκούσιων επιστροφών με ασφάλεια και αξιοπρέπεια».
Οι ανησυχίες για την ασφάλεια, τα μέσα διαβίωσης, τις βασικές υπηρεσίες και τη στέγαση αναφέρθηκαν ως λόγοι για το χαμηλό ποσοστό επαναπατρισμών. Περίπου το 90% των ανθρώπων στη Συρία ζουν σε συνθήκες φτώχειας.
