Φάκελος παραβατικότητα ανηλίκων, ένα διαχρονικό φαινόμενο με νέα χαρακτηριστικά ή ξαφνικά τα παιδιά έγιναν βίαια και επιθετικά ή μήπως στην συμπεριφορά αυτών καθρεφτίζεται η κοινωνία στην οποία ζουν;
Η αλήθεια είναι ότι τον τελευταίο καιρό η κοινωνία «σοκάρεται» από την ακραία και εκτός ελέγχου βία ανηλίκων που ναι μεν είναι ανησυχητική, όμως επιτείνεται από τους πηχυαίους τίτλους του δημοσίου διαλόγου δημιουργώντας μια κουλτούρα φόβου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει στη δημοσιότητα η ΕΛΑΣ το πρώτο 9μηνο του 2024 οι συλλήψεις ανήλικων δραστών για διάφορα αδικήματα είναι αυξημένες κατά 42% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2023.
Εξετάζοντας τα περιστατικά βίας των ανηλίκων παρατηρούμε μια ποιοτική μετάλλαξη, μια τάση σε πιο ανάλγητα εγκλήματα, τα οποία άνετα θα μπορούσε κάποιος να τα αποδώσει σε ενήλικες.
Η βία ανάμεσα στους νέους σίγουρα είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, το οποίο δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ αστικού κέντρου και περιφέρειας, μεταξύ εύπορων και λαϊκών στρωμάτων, μεταξύ φύλου και εθνικότητας και έχει πολλές αιτίες και προεκτάσεις.
Tα παιδιά μεγαλώνουν σε μια εποχή οικονομικής αστάθειας, με συρρίκνωση οικογενειακού εισοδήματος, επισφάλεια στην εργασία, φτωχοποίηση, υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, αυξανόμενων κοινωνικών ανισοτήτων χωρίς κρατική μέριμνα, πανδημικής κρίσης και αβεβαιότητας για το μέλλον. Αυτές οι συνθήκες ενδυναμώνουν το αίσθημα αδιεξόδου και ανασφάλειας και ενδέχεται να οδηγήσουν σε επιθετική συμπεριφορά. Περαιτέρω θα πρέπει να εστιάσουμε και στο ρόλο της οικογένειας, του σχολείου και του κράτους στην κοινωνικοποίηση των νέων, στην καθοδήγηση αυτών και στη διαμόρφωση του αξιακού τους κώδικα. Η αδυναμία τους να προσφέρουν σταθερότητα και ένα ασφαλές περιβάλλον είναι πιθανό να οδηγήσει σε προβληματικές συμπεριφορές, συμπεριλαμβανομένης της βίας. Επίσης οι νέες τεχνολογίες έχουν προσδώσει στο φαινόμενο καινούρια χαρακτηριστικά, αναδεικνύοντας μία σύγχρονη μορφή βίας τη διαδικτυακή παρενόχληση και τον εκφοβισμό (cyberbullying). Τέλος, σε κάποιες περιπτώσεις, η βία είναι ένας τρόπος ένταξης σε κοινωνικές ομάδες ή συμμορίες και η συμμετοχή σε αυτές μέσο αποδοχής ή αναγνώρισης από τους συνομηλίκους
Οι νομικές παρεμβάσεις μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της βίας, όμως πρέπει να περικλείονται από κοινωνική δικαιοσύνη και ίσες ευκαιρίες, ώστε οι νέοι να μη νιώθουν παραγκωνισμένοι από το σύστημα. Αντιθέτως η Κυβέρνηση της ΝΔ με σκοπό να περιορίσει την έκταση του φαινομένου, εντελώς αστάθμητα, αποφάσισε να προαναγγείλει την αυστηροποίηση των ποινών σε θέματα βίας ανηλίκων, αντιμετωπίζοντας σκληρά τους ανήλικους παραβάτες από τα 14 έτη και εμπλέκοντας άμεσα ποινικά τον γονέα με βαριά πρόστιμα μέχρι και ποινή φυλάκισης, τα οποία θα οδηγήσουν στην πλήρη καταστροφή της οικογενειακής συνοχής.
Η κατασταλτική αντιμετώπιση του κοινωνικού φαινομένου όχι μόνο δεν θα επιλύσει το θέμα αλλά πιθανότατα θα το επιδεινώσει, καθώς διεθνώς έχει αποδειχθεί ότι όπου έχει εφαρμοστεί αυστηροποίηση της μεταχείρισης παραβατικών συμπεριφορών υπάρχει αποτυχία.
Μια κοινωνία που επενδύει στην τιμωρία δεν είναι δημοκρατική κοινωνία, συνεπώς οφείλουμε να επενδύσουμε στην πρόληψη, στην εκπαίδευση και στη σωστή ενημέρωση.
Αντί για καταστολή, και τιμωρία χρειάζεται πρώτα να δοθεί ο λόγος στα παιδιά οι γονείς να τα προσεγγίσουν με κατανόηση, αλληλοσεβασμό και πνεύμα συνεργασίας, ώστε να έχουν σαφή πρότυπα του τι είναι σωστό και λάθος. Να δημιουργηθεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα συνεκτικό και όχι ατομικιστικό, τα σχολεία να εφαρμόσουν προγράμματα πρόληψης του εκφοβισμού και της βίας, ενθαρρύνοντας την ομαδικότητα, προγράμματα που ενισχύουν την ενσυναίσθηση, προάγοντας τον αθλητισμό, τις τέχνες και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να εκφραστούν και να αναπτύξουν δεξιότητες. Τέλος η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι απαραίτητη και ουσιαστική για την πρόληψη της βίας. Σίγουρα τον πρώτο και καθοριστικό παράγοντα για την παιδεία και την καθοδήγηση των νέων τον έχει η οικογένεια, όμως το έργο της Πολιτείας είναι επιτακτικό και σαφές.
Τα κουμπιά πανικού ως μέτρο, δε λύνουν από μόνα τους το πρόβλημα, χρειάζεται συλλογική δράση που θα έχει στο επίκεντρο της τα παιδιά και πολιτικές κατευθύνσεις που ενισχύουν την αλληλεγγύη και την αξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα.
