Ο θάνατος, από φυσικά αίτια, του Τούρκου, αυτοεξόριστου στις Ηνωμένες Πολιτείες, «ιεροκήρυκα» Φετουλάχ Γκιουλέν μπορεί να προκάλεσε έναν αναστεναγμό ανακούφισης στον Ερντογάν χωρίς, ωστόσο, αυτό να σημαίνει πως απαλλάχτηκε από το πρόβλημα των γκιουλενιστών, που εξακολουθούν να υπάρχουν και να «διαβρώνουν» το σύστημα εξουσίας που έχει οικοδομήσει εδώ και πάνω από δυο δεκαετίες ο Τούρκος Πρόεδρος.
Για να κατανοήσει κάποιος τη σχέση του Ερντογάν με τον Γκιουλέν και το κίνημα που αυτός δημιούργησε πριν ακόμη από τη δεκαετία του ’80 αρκεί να γνωρίζει πως ο Τούρκος Πρόεδρος έφτασε στην εξουσία χρησιμοποιώντας το «όχημα» της οργάνωσης του Γκιουλέν.
Ποιος και τι ήταν
Ο Γκιουλέν γεννήθηκε το 1938 στην ανατολική Τουρκία και διαπαιδαγωγήθηκε από τον ιμάμη πατέρα του και τη μητέρα του που δίδασκε το Κοράνι στο χωριό τους. Μεταξύ 1959 και 1965 εργάστηκε ως ιμάμης, ιεροκήρυκας και καθηγητής Κορανίου διορισμένος σε σημαντικές θέσεις στην ανατολική Θράκη και τη Σμύρνη.
Παράλληλα οργάνωνε το κίνημά του – μια «κοσμική» εκδοχή του Ισλάμ,η οποία με το ξεκίνημά της γοήτευσε τη CIA που τον βοήθησε να πέφτει «στα μαλακά» κάθε φορά που βρίσκονταν αντιμέτωπος με το κεμαλικό κατεστημένο και τις στρατιωτικές χούντες (1971, 1981, 1986) στη γείτονα.
Παράλληλα με τις διώξεις και τα προβλήματα με τις αρχές ο Γκιουλέν και οι συνεργάτες του κατόρθωσαν να βάλουν τα θεμέλια της οργάνωσης που με την πάροδο του χρόνου απέκτησε τεράστια επιρροή εντός της Τουρκίας, εξαπλώνοντας μάλιστα τη δράση της και εκτός της χώρας.
Σε γενικές γραμμές η επιτυχία του κινήματος του Γκιουλέν εξασφαλίστηκε από δύο παράγοντες:
- Τη φτώχεια μεγάλου τμήματος του πληθυσμού της χώρας και την παρεμπίπτουσα δυσαρέσκεια που προκαλούσε η «δυτικόφιλη» κεμαλική ηγεσία της χώρας.
- Τη δημιουργία δομών που εξασφάλιζαν επιβίωση, μόρφωση και καριέρα στα παιδιά των φτωχών και αποκλεισμένων από το κοσμικό / κεμαλικό σύστημα εξουσίας.
Κράτος εν κράτει
Κάπως έτσι και με το πέρασμα του χρόνου οι δομές που δημιούργησαν οι γκιουλενιστές άρχισαν να αποδίδουν στελέχη που κάλυψαν όλο το φάσμα του κρατικού μηχανισμού: από δασκάλους σε σχολεία και καθηγητές στην ανώτατη εκπαίδευση, μέχρι δικαστές και αξιωματικούς στον στρατό.
Παράλληλα, η ενδυνάμωση της οργάνωσης του Γκιουλέν βοήθησε στη δημιουργία μιας «ισλαμικής» ζώνης επιχειρηματικής δραστηριότητας που αξιοποίησαν όσοι βρίσκονταν στην «απ’ έξω» του στρατιωτικού / οικονομικού κατεστημένου που κυβερνούσε τη χώρα.
Όλα αυτά, λοιπόν, περιγράφουν το «όχημα» στο οποίο επιβιβάστηκε ο Ερντογάν για να φτάσει στην εξουσία.
Με την οικονομική υποστήριξη των γκιουλενιστών αλλά και την αξιοποίηση των στελεχών της οργάνωσης που είχαν πια καταλάβει καίριες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό ο Ταγίπ Ερντογάν αρχικά εγκαταστάθηκε και στη συνέχεια εδραιώθηκε στην εξουσία…
Η ρήξη
Εν τω μεταξύ ο Φετουλάχ Γκιουλέν από το 1999 είχε εγκαταλείψει την Τουρκία για την Πενσιλβάνια των ΗΠΑ απ’ όπου επόπτευε τη δράση της οργάνωσής του, η οποία είχε εξαπλωθεί παγκοσμίως προσφέροντας ένα εναλλακτικό «ισλαμικό» μοντέλο (που προφανώς γοήτευε τις ΗΠΑ και τη CIA) και πρόσφερε προοπτική και διέξοδο σε χιλιάδες νέους μουσουλμάνους.
Η εδραίωση του Ερντογάν στην εξουσία με τον σταδιακό παραμερισμό των κεμαλιστών από τα κέντρα εξουσίας τους κρατικού μηχανισμού προκάλεσαν τελικά τη σύγκρουσή του με τον Γκιουλέν για τον έλεγχο, τελικά, του κράτους.
Οι γκιουλενιστές κρατικοί λειτουργοί (εισαγγελείς, αστυνομία κ.λπ.) επιχείρησαν μια επίδειξη δύναμης αναζητώντας σκάνδαλα ακόμη και στον στενό κύκλο της αυλής του Ερντογάν, με τον Τούρκο Πρόεδρο να αντιδρά και να καταφέρνει τελικά να διατηρήσει την αυτονομία του από το «σύστημα» του Γκιουλέν, το οποίο είχε την αμέριστη συμπαράσταση της Ουάσιγκτον που προσπαθούσε να θέσει τον Τούρκο ηγέτη υπό τον έλεγχό της.
Θρυαλλίδα το πραξικόπημα
Η οριστική και τελεσίδικη ρήξη του Ερντογάν με τον μέντορα και ευεργέτη του Γκιουλέν ήρθε το καλοκαίρι του 2016 με το πραξικόπημα που επιχειρήθηκε εναντίον του.
Όταν το πραξικόπημα απέτυχε ο Ερντογάν στράφηκε απερίφραστα κατά του Γκιουλέν, τον οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ κατηγόρησε ως πράκτορα των ΗΠΑ και συνδιοργανωτή του πραξικοπήματος. Είτε αυτό ήταν αλήθεια είτε όχι, ο Ερντογάν το εκμεταλλεύτηκε και εξαπέλυσε ένα ασύλληπτο πογκρόμ κατά εκατομμυρίων Τούρκων δημόσιων υπαλλήλων συμπεριλαμβανομένων διπλωματών, στρατιωτικών, δικαστικών, οι οποίοι απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους και χιλιάδες απ’ αυτούς βρέθηκαν στις τουρκικές φυλακές.
Παρά το εύρος των εκκαθαρίσεων, που περιλάμβανε και το κλείσιμο των δομών εκπαίδευσης νέων που είχαν δημιουργήσει οι γκιουλενιστές, το καθεστώς του Ερντογάν εξακολουθεί να νιώθει απειλή από το κίνημα.
Όπως δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, επιβεβαιώνοντας τον θάνατο του Γκιουλέν, «αυτή η οργάνωση αποτέλεσε μια σπάνια εστία απειλής στην ιστορία του έθνους μας. Εξαπάτησε χιλιάδες νέους ανθρώπους να ενταχθούν στις τάξεις της στο όνομα ιερών αξιών και τους μετέτρεψε σε μια μηχανή που πρόδωσε την πατρίδα, το έθνος και τις ιερές αξίες τους».
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ κάλεσε τους οπαδούς του Γκιουλέν να παραδοθούν λέγοντας ότι «με την ευκαιρία αυτού του θανάτου, θα πρέπει να λυθεί το ξόρκι από πάνω τους και τους καλώ να εγκαταλείψουν τον γεμάτο προδοσία λάθος δρόμο που πήραν, να σταματήσουν να εργάζονται ενάντια στο κράτος και το έθνος τους. Αυτός ο δρόμος δεν είναι καλός δρόμος. Το τέλος του δεν είναι καλό. Το έθνος και το κράτος μας θα συνεχίσουν να αγωνίζονται ενάντια σε αυτήν την οργάνωση, όπως αγωνίζονται ενάντια σε κάθε είδους τρομοκρατικές οργανώσεις. Να εγκαταλείψουν αυτόν τον δρόμο όσο είναι καιρός».
ΥΓ.: Παρά τον θάνατο του Γκιουλέν η υπόθεση θα έχει συνέχεια, καθώς η οργάνωση του εκλιπόντος ιμάμη πέρα από το ότι διαχειρίζεται παγκοσμίως δισεκατομμύρια δολάρια, εξακολουθεί να παραμένει εργαλείο προς αξιοποίηση στόχων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής…
