Από το 2022, η Τουρκία ενδιαφέρεται για την απόκτηση του μαχητικού αεροσκάφους Eurofighter Typhoon (4,5 γενιάς), καθώς το 2021, η αμερικανική κυβέρνηση απέκλεισε επίσημα την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter, λόγω της αγοράς του ρωσικού αντιβαλλιστικού συστήματος S-
400 (2017). Η Eurofighter GmbH, με έδρα το Hallbergmoos της Γερμανίας, είναι μια κοινοπραξία που ιδρύθηκε το 1986 και συντονίζει τον σχεδιασμό, την παραγωγή και την αναβάθμιση του εν λόγω μαχητικού αεροσκάφους. Η ιδιοκτησία της κατανέμεται μεταξύ των κορυφαίων αεροδιαστημικών εταιρειών των τεσσάρων χωρών-εταίρων: Της Airbus Defense and Space (46%) που εκπροσωπεί την Γερμανία και την Ισπανία, της BAE Systems Military Air & Information (33%) από το Ηνωμένο Βασίλειο, και την Leonardo (21%) από την Ιταλία.
Τον Νοέμβριο του 2023, η Τουρκία ανακοίνωσε επίσημα την έναρξη διαπραγματεύσεων με την Βρετανία και την Ισπανία για την αγορά των Typhoons. Ωστόσο, η Γερμανία, βασικός εταίρος του προγράμματος, προέβαλε αντιρρήσεις. Συγκεκριμένα, αρνήθηκε να εγκρίνει την πώληση των
Eurofighter Typhoons στην Τουρκία, επικαλούμενη διάφορους λόγους, όπως η αγορά των ρωσικών βλημάτων εδάφους-αέρος S-400 από την Τουρκία, οι στρατιωτικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων κατά των συρο-κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού
(People’s Defense Units – YPG), καθώς και οι καθυστερήσεις στην έγκριση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. (1)
Από την πλευρά της και προκειμένου να ξεπεράσει το βέτο της Γερμανίας, η Τουρκία αφενός ζήτησε την βοήθεια του Ηνωμένου Βασιλείου, αφετέρου επιδίωξε να πείσει ότι οι λόγοι που επικαλείται η Γερμανία δεν υφίστανται πλέον. Πράγματι, στις 23 Ιανουαρίου 2024, το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και ανέβαλε την διεξαγωγή μιας προγραμματισμένης επίγειας εκκαθαριστικής επιχείρησης στη βόρεια Συρία. Βέβαια, οι επιδρομές με οπλισμένα drones κατά στόχων των YPG συνεχίστηκαν εν μέσω συγκρούσεων χαμηλής έντασης. Επιπλέον, στις αρχές Αυγούστου του 2024, η Άγκυρα αποκάλυψε το νέο της σύστημα αεράμυνας Steel Dome, το οποίο δεν περιλάμβανε το ρωσικό αντιβαλλιστικό σύστημα S-400. Να σημειώσουμε ότι στο παρελθόν η Γερμανία είχε αντιταχθεί και στην πώληση αεροσκαφών προς την Σαουδική Αραβία, επικαλούμενη την διεξαγωγή σαουδαραβικών αεροπορικών επιθέσεων στην Υεμένη, αλλά στην συνέχεια αντέστρεψε την απόφασή τη (Ιανουάριος 2024).
Εντωμεταξύ, πρόσφατα η Τουρκία εξασφάλισε συμφωνία για την προμήθεια 40 μαχητικών αεροσκαφών F-16 και 79 κιτ εκσυγχρονισμού για τον υπάρχοντα γερασμένο τουρκικό στόλο των F-16 από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μετά από μια χρονοβόρα διαδικασία. Παράλληλα, συνέχισε να αναπτύσσει το δικό της εθνικό μαχητικό αεροσκάφος TAI TF Kaan (5 ης γενιάς). Το Kaan σχεδιάζεται προκειμένου να συμπληρώσει και τελικά να αντικαταστήσει τα F-16 της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας, αλλά και να εξαχθεί σε τρίτες χώρες. (2)
Η παρθενική πτήση του ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 21 Φεβρουαρίου 2024 και η δεύτερη πτήση στις 6 Μαΐου 2024, ωστόσο υπάρχουν αρκετά ερωτήματα σχετικά με την τελική του επιχειρησιακή δυνατότητα και τον χρόνο ολοκλήρωσης της ανάπτυξής του.
Στα μέσα Οκτωβρίου 2024, νεότερα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι το Βερολίνο κινείται προς την κατεύθυνση της πώλησης έως και 40 Eurofighter Typhoon, συνολικής αξίας 5,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μόνο εάν η Τουρκία δώσει γραπτές εγγυήσεις ότι τα εν λόγω μαχητικά αεροσκάφη δεν θα
χρησιμοποιηθούν για παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου στο Αιγαίο. Νωρίτερα τον Οκτώβριο, το Der Spiegel ανέφερε ότι, για πρώτη φορά εδώ και αρκετά χρόνια, η Γερμανία έχει εγκρίνει σημαντικές εξαγωγές όπλων προς την Τουρκία. Συγκεκριμένα, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο Ασφαλείας του Βερολίνου ενέκρινε την πώληση όπλων προς την Τουρκία αξίας 368 εκατομμυρίων δολαρίων. Το πακέτο περιλαμβάνει 100 βλήματα εδάφους-αέρος, τορπίλες για το τουρκικό πολεμικό ναυτικό, καθώς και σημαντικά υλικά για τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών υποβρυχίων και φρεγατών. (3)
Συνάντηση Σολτς-Ερντογάν
Οι υποτονικές κινήσεις της Άγκυρας, σε συνδυασμό με τα προβλήματα που αναφέρονται παρακάτω σχετικά με την προμήθεια των Typhoons, αφήνουν μεταξύ άλλων να εννοηθεί ότι η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται διακαώς για την απόκτηση των εν λόγω αεροσκαφών. Πιθανόν όμως, να ασκεί πίεση προς την αμερικανική πλευρά, προκειμένου να βρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση για την «τακτοποίηση» του προβλήματος του ρωσικού αντιβαλλιστικού συστήματος S-400 και την επιστροφή της στο πρόγραμμα των F-35 Joint Strike Fighter. Επιπρόσθετα, αφενός αξιολογεί τις σχέσεις συνεργασίας της με την Γερμανία κυρίως σε θέματα προμήθειας αμυντικών οπλικών συστημάτων, αφετέρου κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προς τις Βρυξέλλες και ιδιαίτερα προς το Βερολίνο για την παρατεταμένη συγκρουσιακή κατάσταση στην Λωρίδα της Γάζας και τον Λίβανο, καθώς και τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές που αναμένει από την Συρία και οι οποίες θα κατευθυνθούν στον ευρωπαϊκό βορρά.
Παρόλα αυτά, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, δεν δεσμεύτηκε να εγκρίνει, έστω και με προϋποθέσεις, την πώληση των 20 ή 40 Eurofighter Typhoons, αλλά δήλωσε
μεταξύ άλλων ότι «υπάρχει ένα σχέδιο σε πρώιμο στάδιο, το οποίο συντονίζει η Βρετανία». Με άλλα λόγια, η προμήθειά τους, ακόμη κι αν πραγματοποιηθεί, θα καθυστερήσει σημαντικά. Πόσο αποδεκτή είναι μια τέτοια συμφωνία από την Άγκυρα;
Πιθανά προβλήματα στην προμήθεια των Eurofighter
Εάν η Τουρκία δεν καταφέρει να προμηθευτεί τα Eurofighter ή τα F-35, τότε τα επόμενα βήματά της για την διατήρηση της επιχειρησιακής δυνατότητας της πολεμικής της αεροπορίας και της διαλειτουργικότητάς της σε ΝΑΤΟϊκό επίπεδο θα είναι ασαφή. Αν το ΝΑΤΟ και γενικότερα η Δύση συνεχίσουν να μην υποστηρίζουν την επιδίωξη της Τουρκίας για εκσυγχρονισμό της πολεμικής της αεροπορίας, η Άγκυρα δεν αποκλείεται να στραφεί στην Ρωσία ή την Κίνα.
Η προμήθεια μαχητικών αεροσκαφών Eurofighter Typhoons από την Τουρκία πιθανόν να δημιουργήσει προβλήματα στην γείτονα, όπως:
Αβεβαιότητα έγκρισης: Η Γερμανία, η Ισπανία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο πιθανόν να συμφωνήσουν στην πώληση του μαχητικού Eurofighter στην Τουρκία. Όμως, είναι επίσης πιθανή η απαίτηση γραπτών εγγυήσεων, κυρίως της γερμανικής πλευράς, για την χρήση των εν λόγω αεροσκαφών ή ακόμη και την απαγόρευση συγκεκριμένων όπλων που έχουν την δυνατότητα
να φέρουν.
Υψηλό κόστος: Υπολογίζεται ότι το κόστος ενός Typhoon (124 εκατομμύρια δολάρια) είναι περίπου διπλάσιο από αυτό των F-16V (63 εκατομμύρια δολάρια). (4)
Καθυστερήσεις στην παραγωγή: Λόγω της χαμηλής ζήτησης του αεροσκάφους, η κοινοπραξία έχει προσαρμοσθεί σε έναν ιδιαίτερα χαμηλόρυθμό παραγωγής, που συνεπάγεται και σημαντικές καθυστερήσεις στην παράδοσή των Typhoon προς την τουρκική πολεμική αεροπορία. (5)
Προκλήσεις μετάβασης: Η τουρκική πολεμική αεροπορία είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσει προβλήματα κατά την διάρκεια της μακράς μεταβατικής περιόδου προσαρμογής σε μη αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη, (6) γεγονός που θα προκαλέσει μείωση της επιχειρησιακής δυνατότητάς της για
μεγάλα χρονικά διαστήματα.
*Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α. και γεωστρατηγικός αναλυτής.
1 Levent Kenez, Nordic Monitor, “Turkey engages UK to overcome Germany’s Eurofighter veto”, Stockholm, August 13, 2024
2 Hürriyet Daily News, “Turkey to replace F-16s with local jets”, March 29, 2013
3 Hürriyet Daily News, “Türkiye denies conditions in Eurofighter jet sale”, October 17, 2024
4 Rosita Mickeviciute, Aerotime Hub, “Top 10 most expensive fighter jets in 2024”, November 24, 2023
5 Sakshi Tiwari, EurAsian Times, “Airbus Stares at ‘Death’ of Eurofighter Typhoons While Lockheed Martin Walks Away with Monstrous European Deals,” February 21, 2023
6 Ragip Soylu, Middle East Eye, “Turkey exploring massive UK arms deal involving planes, ships and tank engines”, 20 January 2023
