Οι τελευταίοι 12 αιτούντες άσυλο που κρατούνταν σε νέο ιταλικό κέντρο κράτησης στην Αλβανία πρέπει να μεταφερθούν στην Ιταλία, αποφάνθηκε δικαστήριο, πετυχαίνοντας ένα βαρύ πλήγμα στην αμφιλεγόμενη συμφωνία μεταξύ της ακροδεξιάς κυβέρνησης της Ρώμης και των Τιράνων με στόχο τον περιορισμό των αφίξεων μεταναστών.
Η απόφαση θέτει περαιτέρω αμφιβολίες σχετικά με τη σκοπιμότητα και τη νομιμότητα των σχεδίων της ΕΕ, που συζητήθηκαν την Πέμπτη, για διερεύνηση τρόπων δημιουργίας κέντρων επεξεργασίας αιτημάτων ασύλου και κράτησης μεταναστών εκτός του μπλοκ ως μέρος μιας νέας σκληρής προσέγγισης για τη μετανάστευση.
Η απόφαση των Ιταλών δικαστών την Παρασκευή σημαίνει ότι η νέα εγκατάσταση της κυβέρνησης της Ρώμης ουσιαστικά έχει αδειάσει αφού τέσσερις από την πρώτη ομάδα των 16 αιτούντων άσυλο που έφτασαν στο κέντρο διεκπεραίωσης στάλθηκαν αμέσως πίσω στην Ιταλία την Πέμπτη.
Τα Αδέρφια της Ιταλία , το κόμμα της Τζόρτζια Μελόνι, καταδίκασε με οργή την απόφαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατηγορώντας «πολιτικοποιημένους δικαστές» που «θα ήθελαν να καταργήσουν τα σύνορα της Ιταλίας. Δεν θα το επιτρέψουμε».
Ο Ματέο Πιαντεντόζι, υπουργός Εσωτερικών, δήλωσε: «Θα προσφύγουμε μέχρι το τέλος στο ακυρωτικό δικαστήριο. Θα συνεχίσουμε με ό,τι επιτυγχάνει η Ιταλία στην Αλβανία και θα γίνει ευρωπαϊκός νόμος».
Οι 16, για τους οποίους η ιταλική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι πρέπει τελικά να επιστραφούν στις «ασφαλείς» πατρίδες τους, την Αίγυπτο και το Μπαγκλαντές, έφτασαν στο αλβανικό λιμάνι Σεντγκίν από το ιταλικό νησί Λαμπεντούζα με στρατιωτικό σκάφος την Τετάρτη.
Σύμφωνα με τη συμφωνία, που υπεγράφη από την ακροδεξιά πρωθυπουργό, Μελόνι, και τον Αλβανό ομόλογό της, Έντι Ράμα, οι άνδρες που αναχαιτίζονται σε διεθνή ύδατα που περνούν από την Αφρική στην Ευρώπη θα κρατούνται στο κέντρο ενώ θα διεκπεραιώνονται οι αιτήσεις τους.
Το πρόγραμμα, το οποίο θα μπορούσε να επεξεργάζεται έως και 3.000 άνδρες το μήνα, εξαιρεί γυναίκες, παιδιά και ευάλωτα άτομα που θα οδηγηθούν στην Ιταλία. Από τους τέσσερις πρώτους άνδρες που επέστρεψαν στην Ιταλία, οι δύο ήταν ανήλικοι και οι δύο θεωρήθηκαν ευάλωτοι.
Οι υπόλοιποι 12 θεωρήθηκαν από τους δικαστές στη Ρώμη ότι διέτρεχαν κίνδυνο βίας εάν απελαθούν στις χώρες καταγωγής τους, σε μια απόφαση που ουσιαστικά επικύρωσε την απόφαση της 4ης Οκτωβρίου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (ΔΕΚ).
Μόνο μετανάστες που προέρχονται από μια λίστα 22 εθνών της Ιταλίας που χαρακτηρίζονται ως «ασφαλείς» μπορούν να σταλούν στην Αλβανία. Η Αίγυπτος και το Μπαγκλαντές είναι μεταξύ αυτών, αλλά το ΔΕΚ έκρινε ότι μια χώρα εκτός του μπλοκ δεν θα μπορούσε να κηρυχθεί ασφαλής εκτός εάν ολόκληρη η επικράτειά της κριθεί ασφαλής.
Η δικαστής Λουτσιάνα Σαντζιοβάνι είπε: «Η απόρριψη της κράτησης ατόμων σε δομές στην Αλβανία που εξομοιώνονται με ιταλικές συνοριακές ζώνες ή ζώνες διέλευσης… οφείλεται στην αδυναμία αναγνώρισης των κρατών προέλευσης των κρατουμένων ως “ασφαλείς χώρες”».
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης και οι εθνικές εφημερίδες στην Ιταλία ανέφεραν ότι η πρωτοβουλία, η οποία θα κοστίσει περίπου 1 δισ. ευρώ σε πέντε χρόνια, ήταν ήδη αποτυχημένη, σημειώνοντας ότι η κυβέρνηση είχε ξοδέψει 250.000 ευρώ για τη μεταφορά των 16 ανδρών στην Αλβανία με στρατιωτικό σκάφος.
Το Δημοκρατικό Κόμμα είπε ότι το σχέδιο απέτυχε και η Μελόνι πρέπει να ζητήσει συγγνώμη, ενώ το κόμμα Ευρώπη ζήτησε την παραίτηση του Πιαντεντόζι.
Ένα δίκτυο ΜΚΟ που εκπροσωπεί 160 οργανώσεις που υποστηρίζουν άτομα χωρίς έγγραφα έχει περιγράψει τη συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας ως «απάνθρωπη, παράλογη και δαπανηρή σύστημα που παραβιάζει τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Ο Μισέλ Λεβόι, της Πλατφόρμας για τη Διεθνή Συνεργασία για τους Μη Τεκμηριωμένους Μετανάστες, ή Picum, είπε ότι το δίκτυο ήταν «τρομοκρατημένο» από την αυξανόμενη υποστήριξη μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για υπεράκτιους κόμβους μεταναστών.
«Εκτός από το ότι είναι μια υλικοτεχνική και οικονομική ανοησία, είναι ένα σκληρό σύστημα που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της ΕΕ και θέτει τους ανθρώπους σε κίνδυνο κακοποίησης χωρίς σαφείς επιλογές για δικαιοσύνη και ένδικα μέσα», είπε ο Λεβόι.
Σε μια σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, οι ηγέτες της ΕΕ συζήτησαν τη δημιουργία «κέντρων επιστροφής» – κέντρα επεξεργασίας και κράτησης – σε χώρες εκτός του μπλοκ και η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είπε ότι οι συνομιλίες για το πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν θα συνεχιστούν.
Η τελική δήλωση της συνόδου αντανακλά τη νέα σκληρή διάθεση του μπλοκ για τη μετανάστευση, καλώντας για «αποφασιστική δράση σε όλα τα επίπεδα για τη διευκόλυνση, την αύξηση και την επιτάχυνση των επιστροφών από την ΕΕ χρησιμοποιώντας όλες τις σχετικές πολιτικές, τα μέσα και τα εργαλεία της ΕΕ».
Ακτιβιστές και ερευνητές έχουν επανειλημμένα αμφισβητήσει εάν, σε σύγκριση με ένα καλά χρηματοδοτούμενο σύστημα ασύλου που βασίζεται στην ΕΕ, οι υπεράκτιοι κόμβοι ή τα «hotspots μεταναστών» θα μπορούσαν ποτέ να θεωρηθούν ανθρώπινα, αποτελεσματικά ή ακόμη και νόμιμα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Εκτός από τη συμφωνία της Αλβανίας με την Ιταλία και μια μικρής κλίμακας συμφωνία μεταξύ Δανίας και Κοσσυφοπεδίου, είναι σε κάθε περίπτωση ασαφές ποιες χώρες εκτός ΕΕ θα μπορούσαν να είναι πρόθυμες να φιλοξενήσουν τέτοια κέντρα.
Ο Μελόνι είπε μετά τη σύνοδο ότι υπάρχουν «πολλές χώρες που κοιτάζουν το μοντέλο της Αλβανίας» και αρκετοί άλλοι ακροδεξιοί ηγέτες επαίνεσαν αυτό που ο Ολλανδός πρωθυπουργός, Ντικ Σούφ, περιέγραψε ως «μια διαφορετική διάθεση στην Ευρώπη».
Άλλοι, ωστόσο, ήταν προσεκτικοί, αμφισβητώντας το κόστος, την πολυπλοκότητα και την αποτελεσματικότητα ενός «υπεράκτιου» μοντέλου.
Η παράτυπη μετανάστευση στην ΕΕ έχει πέσει κατακόρυφα από τη μεταναστευτική κρίση του 2015 και έχει μειωθεί περισσότερο από 40% φέτος σε σύγκριση με το 2023, αλλά η σκληρή προσέγγιση του μπλοκ αντανακλά μια σειρά εκλογικής επιτυχίας από ακροδεξιά, αντιμεταναστευτικά κόμματα.
Μελόνι: «Τα εμπόδια θα ξεπεραστούν»
Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι αναφέρθηκε στην απόφαση του δικαστηρίου της Ρώμης, βάσει της οποίας οι δώδεκα μετανάστες που βρίσκονται στα κέντρα κράτησης που δημιούργησε η κυβέρνησή της στη βόρεια Αλβανία, θα πρέπει να επιστρέψουν στην Ιταλία, διότι δεν προέρχονται από ασφαλείς χώρες.
«Θα βρω μια λύση και στο πρόβλημα αυτό. Συγκάλεσα ήδη υπουργικό συμβούλιο για τη Δευτέρα, για να εγκρίνουμε κανόνες που να μας επιτρέψουν να ξεπεράσουμε το εμπόδιο αυτό. Δεν νομίζω ότι είναι αρμοδιότητα της δικαιοσύνης να ορίζει ποιες είναι ή δεν είναι ασφαλείς χώρες. Είναι αρμοδιότητα της κυβέρνησης και κατά συνέπεια θεωρώ ότι η κυβέρνηση πρέπει να αποσαφηνίσει καλύτερα τι σημαίνει ασφαλής χώρα», τόνισε η Ιταλίδα πρωθυπουργός.
Από τη μεριά της, η ιταλική κεντροαριστερή αντιπολίτευση ανεβάζει τους τόνους και μέσω της γραμματέως του Δημοκρατικού Κόμματος, της Έλι Σλάιν, υπογραμμίζει: «η κυβέρνηση Μελόνι τώρα πρέπει να ζητήσει συγγνώμη από τους Ιταλούς και να ξεστήσει όλα όσα έφτιαξε στην Αλβανία, κάνοντας ένα βήμα πίσω. Οι νόμοι ισχύουν για όλους, πρώτα απ΄όλα για την κυβέρνηση».
