Η βία των ανηλίκων δεν είναι νέο θέμα. Το επισημαίνουμε συχνά τα τελευταία χρόνια, διαβλέποντας ότι τείνει να καταστεί ανεξέλεγκτη.
Η διαρκώς αυξανόμενη συχνότητα, η επίσης αυξανόμενη σκληρότητα, οι όλο και μικρότερες ηλικίες όσων συμμετέχουν και οι νέες μορφές αυτής της βίας (συμμοριοποίηση, όλο και πιο εκτεταμένη συμμετοχή κοριτσιών κ.λπ.) είναι χαρακτηριστικά που αγνοήθηκαν επί μακρόν όχι μόνο από την κυβέρνηση (η οποία «ξύπνησε» μόνο όταν η αύξηση των κρουσμάτων έγινε εφιαλτική και «μύρισε» πολιτικό κόστος), αλλά και από κόμματα της αντιπολίτευσης (τα οποία ασκούν την εύλογη κριτική στην κυβέρνηση, αλλά παραμένουν εντελώς αμήχανα ως προς τη διατύπωση δικών τους προτάσεων).
● Είναι όμως η πολιτική αργοπορία – και αδιαφορία – ο μόνος παράγοντας που υποβοηθεί την έκρηξη βίας; Ρητορική η ερώτηση, αφού είναι καταφανής η κοινωνική διάσταση του προβλήματος.
● Είναι η χρήση κινητών, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η βία στα ηλεκτρονικά παιχνίδια οι κύριες αιτίες; Και πάλι ρητορική η ερώτηση, καθώς όλες αυτές οι πιθανές αιτίες υποκίνησης και αύξησης της βίας είναι παρούσες εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, αλλά το φαινόμενο σχετικά πρόσφατο.
Όλα τα παραπάνω προφανώς αποτελούν ένα σοβαρό υπόστρωμα για την επιδείνωση ενός φαινομένου σύμφυτου με την ανθρώπινη ύπαρξη. Τι έχει αλλάξει όμως τα τελευταία χρόνια ώστε να φτάσουμε σε αυτή την έκρηξη;
Πολλοί μιλούν για την επίδραση της πανδημίας. Ορθή η επισήμανση, καθώς οι συνέπειές της παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αδιάγνωστες και ίσως χρειαστεί πολύς καιρός για να εντοπιστούν και να αποτιμηθούν πλήρως.
Μια άλλη παράμετρος όμως – την οποία έχουμε επισημάνει κατ’ επανάληψη στο παρελθόν –, ακόμη σοβαρότερη, αφορά την ανατροφή και τη διαχείριση των παιδιών. Δηλαδή την κλίμακα και την ποιότητα των αξιών τους, τη νοοτροπία τους, τα όρια μέσα στα οποία μαθαίνουν να κινούνται.
Άλλωστε πάρα πολλά προβλήματα είναι κοινά σε αυτές τις ηλικίες, ακόμη και όταν παρατηρείται έντονη οικονομική και κοινωνική διαφοροποίηση μεταξύ των οικογενειών τους – αψευδή μάρτυρα αποτελεί η οριζόντια επιδείνωση του φαινομένου της βίας ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, κοινωνική τάξη, τόπο κατοικίας και άλλες εύλογες διαφοροποιήσεις.
Το ζήτημα επομένως δεν είναι μόνο ο εντοπισμός των προβλημάτων, αλλά και το πώς τα διαχειρίζονται – τόσο οι οικογένειες όσο και τα παιδιά.
Είναι μάλλον μακρύς ο κατάλογος των δυσλειτουργιών:
● Απουσία συνεπειών για τις πράξεις των παιδιών από τη βρεφική μέχρι και την εφηβική ηλικία, κάλυψη και δικαιολόγηση από τους γονείς.
● Αδυναμία (αδιαφορία;) του σχολείου να εφαρμόσει κανόνες και πειθαρχικά μέτρα.
● Διαρκής παρέμβαση γονέων στη σχολική λειτουργία προς όφελος των τέκνων τους.
● Αύξηση των γενικών δεικτών της βίας και «κανονικοποίησή» της.
● Κατάρρευση προτύπων για την κοινωνική αξία και τα μέσα καταξίωσης.
● Δημοφιλή μουσικά ρεύματα που εξυμνούν τη βία, τον άνομο πλουτισμό, τα ναρκωτικά, την υποτίμηση των γυναικών κ.λπ.
● Επικράτηση της κουλτούρας που θέλει την ατομική διεκδίκηση, καλοπέραση, προβολή, ισχύ πάνω από κάθε κανόνα κοινωνικής συνύπαρξης.
● Θρίαμβος της «αντιαπαγορευτικής», «αντικατασταλτικής» κ.λπ. λογικής, στο όνομα της μη πρόκλησης… ψυχικού τραύματος στους βλαστούς μας, με συνέπεια την κατάργηση των ορίων.
Το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά είναι εξαιρετικά προβληματικό και η βελτίωσή του δεν είναι ζήτημα μόνο μερικών μέτρων που θέτουν τα στοιχειώδη όρια ορθής συμπεριφοράς και κανόνων συνύπαρξης. Χρειάζεται πολλή αυτοκριτική και πολλή δουλειά με μεγάλο χρονικό ορίζοντα.
