Αριθμός ρεκόρ πιθανών περιπτώσεων απάτης και λανθασμένης επισήμανσης ελαιόλαδου καταγράφηκε στην ΕΕ το πρώτο τρίμηνο του 2024, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις τροφοδότησαν μια αύξηση στην «κρυφή αγορά» για το προϊόν.
Όπως αναφέρει ο Guardian, το κόστος του ελαιόλαδου έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2018, με την παραγωγή να πλήττεται από ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κλιματική κρίση και άλλους παράγοντες.
Καθώς η τιμή έχει εκτοξευθεί, αυξήθηκε και ο αριθμός των «διασυνοριακών ειδοποιήσεων της ΕΕ», οι οποίες περιλαμβάνουν εσφαλμένη σήμανση, πιθανή απάτη και περιπτώσεις ασφάλειας που αφορούν μολυσμένα λάδια.
Το πρώτο τρίμηνο του 2018, καταγράφηκαν μόλις 15 τέτοιες περιπτώσεις από την ΕΕ. Αυτές αυξήθηκαν σε 50 -αριθμός ρεκόρ- τους πρώτους τρεις μήνες του 2024, που σημαίνει υπερτριπλάσια αύξηση.
Ωστόσο, οι περιπτώσεις αυτές είναι μόνο εκείνες που έχουν εντοπιστεί και αναφερθεί από τα κράτη μέλη στη Γενική Διεύθυνση Υγείας της ΕΕ. Ο αριθμός δεν περιλαμβάνει τις εγχώριες περιπτώσεις, με το πραγματικό μέγεθος της απάτης να είναι πιθανώς πολύ μεγαλύτερο.
Οι αναφορές περιστατικών περιελάμβαναν λάδια μολυσμένα με μη εγκεκριμένες ουσίες όπως φυτοφάρμακα, ορυκτέλαια και μια περίπτωση που ανακαλύφθηκαν θραύσματα γυαλιού.
Υπήρχαν επίσης πολλές περιπτώσεις όπου το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο κρίθηκε νοθευμένο, για παράδειγμα με ανάμειξή του με λάδια κατώτερης ή φθηνότερης ποιότητας, περιπτώσεις όπου το παρθένο ελαιόλαδο χαρακτηρίστηκε ως έξτρα παρθένο (ένα υψηλότερης ποιότητας μη επεξεργασμένο λάδι με χαμηλότερη οξύτητα) και αρκετές περιπτώσεις παραπλανητικής ή ψευδούς επισήμανσης προέλευσης.
Τον Φεβρουάριο, σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Γερμανία ανέφερε ένα κρούσμα από το Ισραήλ, με λάδι που θεωρείται ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση και κυκλοφορούσε στο εμπόριο ως «έξτρα παρθένο ελαιόλαδο». Ορισμένα λάδια διέσχισαν πολλά σύνορα, με τη Γερμανία να αναφέρει μια περίπτωση «παραπλανητικής σήμανσης ελαιολάδου από τη Συρία, μέσω Ολλανδίας» τον Μάρτιο.
Από τις 182 ειδοποιήσεις απάτης και μη συμμόρφωσης που στάλθηκαν στην ΕΕ από τις αρχές του 2023, οι 54 αφορούσαν προϊόντα από την Ιταλία, 41 από την Ισπανία και 39 από την Ελλάδα.
Η ΕΕ θέσπισε νέους κανόνες σχετικά με τους ελέγχους συμμόρφωσης των προδιαγραφών εμπορίας του ελαιόλαδου, καθώς και μεθόδους ανάλυσής του, τον Ιούλιο του 2022.
Εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε ότι ο μεγαλύτερος αριθμός ειδοποιήσεων στο σύστημα δεν υποδηλώνει αυξημένο κίνδυνο για τους καταναλωτές. «Ο ετήσιος υψηλότερος αναφερόμενος αριθμός κοινοποιήσεων είναι απόδειξη καλύτερης ανταλλαγής πληροφοριών από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών και της επαγρύπνησής τους έναντι της απάτης στην αλυσίδα αγροδιατροφής. Η Επιτροπή έχει μηδενική ανοχή στην απάτη. Προκειμένου να παρέχει στους καταναλωτές ελαιόλαδο καλής ποιότητας στην ΕΕ, η Επιτροπή διοργανώνει ετήσια εργαστήρια και προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ για να διασφαλίσει ότι αυτοί οι έλεγχοι γίνονται σωστά, αλλά και την ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών για όσους εργάζονται στον τομέα του ελαιόλαδου», είπε.
Ο καθηγητής ασφάλειας τροφίμων στο Queen’s University Belfast, Κρις Έλιοτ, είπε ότι ενώ οι συνέπειες της κατανάλωσης μολυσμένου ελαιολάδου μπορεί να είναι σοβαρές, είναι πολύ απίθανο να εμφανιστεί στα ράφια μεγάλων σούπερ μάρκετ. «Οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν απάτη είναι πιθανό να το κάνουν σε περιοχές όπου δεν υπάρχει καμία παρακολούθηση ή επιτήρηση. Οι μικρές επιχειρήσεις ή οι υπηρεσίες τροφίμων είναι πιο ευάλωτες στην απάτη».
Υγρός χρυσός
Η παγκόσμια υπερθέρμανση έχει οδηγήσει σε πτώση των επιπέδων παραγωγής ελαιόλαδου τα τελευταία χρόνια. Οι καλλιέργειες στην Ισπανία, που παρήγαγε περισσότερο από το μισό ελαιόλαδο παγκοσμίως το 2018-19, έχουν πληγεί από ξηρασία και καύσωνες άνω των 40C.
Τα προσωρινά στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιόλαδου (IOC) δείχνουν ότι τα παγκόσμια επίπεδα παραγωγής αναμένεται να μειωθούν στους 2,4 εκατομμύρια τόνους το 2023-24, μειωμένα κατά 27% από το 2018-19 και χαμηλότερα από τα προβλεπόμενα επίπεδα κατανάλωσης των 2,6 εκατομμυρίων τόνων.
Ως αποτέλεσμα, οι τιμές έχουν εκτοξευθεί. Εκατό κιλά έξτρα παρθένου ελαιόλαδου από τη Χαέν της Ισπανίας κόστισαν 787 ευρώ τον Νοέμβριο του 2023, από 262,50 ευρώ πέντε χρόνια νωρίτερα, καθιστώντας το ελαιόλαδο μια πιο ελκυστική αγορά για τους απατεώνες.
Ο Έλιοτ είπε ότι ο πληθωρισμός, που οφείλεται στο κλίμα, είναι συχνά πίσω από τα αυξανόμενα επίπεδα απάτης: «Όταν βλέπουμε διακυμάνσεις στις τιμές ενός εμπορεύματος είναι πάντα ένα σαφές σημάδι αυξημένης απάτης τους επόμενους μήνες, καθώς παρέχει την ευκαιρία στους ανθρώπους να εξαπατήσουν. Το ελαιόλαδο είναι ένα παράδειγμα. Υπήρξαν επίσης τεράστιες αυξήσεις σε πράγματα όπως η σοκολάτα, όπου η παραγωγή κακάο είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Λόγω της κλιματικής αλλαγής θα υπάρξουν μεγάλες αυξήσεις σε προϊόντα όπως ο καφές. Όσο πιο επεξεργασμένο είναι ένα τρόφιμο, τόσο πιο πιθανό είναι να υπάρξει απάτη».
Τον Νοέμβριο, οι ιταλικές αρχές κατέσχεσαν 550.000 κιλά λαδιού που δηλώθηκαν ως ελαιόλαδο αλλά στην πραγματικότητα αποτελούνταν από ένα μείγμα φυτικών ελαίων. Η αξία των κατασχεθέντων εμπορευμάτων ήταν περίπου 250.000 ευρώ.
